DE LINIE VAN AXEL
DOORM. BUISE
In tegens.telling tot die va. n Hulst
is van de Axelse verdedigingswerken weinig meer over. De wallen
met "bolwerken zijn verdwenen en ook van de grachten is niets meer
te hespeuren. Alleen van de oostelijke linie van de stad zijn nog
enkele restanten. Alleen liggen ze binnen de Beoostenblijbenoorden-
polder (ca.1653). Van wanneer precies deze verdediginswerken date
ren is niet precies bekend. Op een kaart van omstreeks 1679 O)
staat binnen de polder geen enkel werk getekend. Op twee kaarten
van ca.I69O (2) staat het er wel. Mogelijk is de linie dus opgewor
pen tijdens de aanloop van de "Negenjarige Oorlog" met Frankrijk
1683-1697?Op beide kaarten van ca.1690 onderscheiden we een
Linie voorzien van bolwerken met een bijbehorende gracht. In het
noorden begon hij bij het huidige gehucht Watervliet. Liep daarna
evenwijdig aan de zeedijk naar het zuiden tot niet ver van Kijkuit.
Ging toen westwaarts waar hij uiteindelijk in de zeedijk overliep
met de toepasselijke naam van Liniedijk. In de zeedijk lagen als pun
ten van verdediging een aantal forten: Zeeland(ia), Kijkuit en
Nassau (figuur 1). Ook wordt reeds in 1595 een schans Beoostenblij
vernoemd (3)» Blijkbaar was deze op de schorren ten oosten van de
stad opgeworpen na de militaire inundaties van 1586. Niet onver
meld mag blijven dat men al in 1 595/97 plannen had tot bedijken van
deze schorren. In verband met dreigend oorlogsgevaar - val van
Hulsu in 1596 - werden die pogingen voorlopig gestaakt. Het tij
ging nog door twee gaten "te weten aen den Groenendijckgenaemt
den Val, ende aen Moentjen de VIiegerskreeke(4
Veel dienst hebben de verdedigingswerken niet gedaan. Wel zijn ze
in de loop der geschiedenis diverse malen bij naderend onheil op
gemaakt. Axel kwam er, net als tijdens de Negenjarige Oorlog,
steeds zonder kleerscheuren vanaf. Niet lang daarna was er weer
oorlog, wederom met Frankrijk (Spaanse Successieoorlog 1702-171 3)»
Forten die in de resolutieboeken van de stad opduiken zijn o.a.
Zeeland (5) en Nassau (6). In 1741 verklaarde Frankrijk de oorlog
aan Oostenrijk (Oostenrijkse Successieoorlog 1741-1743). Het duurde
echter tot 1744 eer de geruchten van oorlog een ernstige klank kre
gen in de streek die toen onder Oostenrijks bestuur stond.
De Linie werd hersteld en opgemaakt. Een plannetje hiervan staat
getekend op een kaart van de Beoostenblijbenoordenpolder uit 1745
(7)« Dit bleek echter niet voldoende. Et is een kaart uit 1746 van
de Linie waar ook nog een "geconcipieer Fort D op den bogt in den
Dijk tot verbeteringe der defensie aan die kant" staat (fi
guur 2). Dit plan wijkt in details af van de oorspronkelijke linie.
Er zijn geen bolwerken en het verloop' is erg kronkelig. Vreemd ge
noeg staat nu het fort Nassau noordelijker weergegeven dan op de
kaarten van I69O. Op de plaats van het oorspronkelijke fort Nassau
is nu het geprojecteerde fort. De Liniegracht waterde af met een
sluis iets ten zuiden van fort Nassau op de voorliggende schorren
van de huidige CatharinapolderIets ten oosten van Axel wordt
88
