4
Plattegrond van de kerk te Baarland, rond 1765 opgemeten door L. van de Woestijne. (RAZ, ZG, Zl II 1355)
Doorsnede van het schip en de zuidbeuk, behorend bij het verbouwingsplan van 1768. De afsluiting tussen koor en
schip en de nieuwe opstelling van de preekstoel zijn weergegeven. (RAZ, ZG, Zl II 1356)
bouw. Ook zijn nog een aantal klankpot-
ten, vermoedelijk aangebracht in de
periode van de bouw, boven de ramen in
de koorafsluiting waar te nemen. Deze
klankpotten, die in een variabel patroon in
de muur zijn ingemetseld, hadden een
akoestische functie en dienden om de
klank in het koor, het liturgisch centrum,
te versterken. De potten zijn in feite
gebakken kruikjes van blauw-gesmoord
aardewerk, veelal verschillend van vorm
en overeenkomend met de veel voorko
mende gebruiksvoorwerpen uit de tijd van
de bouw. De opening van deze potten ligt
gelijk met de voorkant van het stucwerk
en het geheel tekent zich op de muur af
als een stelsel van ronde openingen. Een
aantal voorbeelden van deze vroege
vorm van akoestiekbeheersing zijn nog
aanwezig in de kerken van 's-Heer Abts-
kerke, Oudelande en Dreischor. Het is
niet geheel uitgesloten dat voor de
beoogde doeleinden, gelet op de variabe
le vormgeving, veelal kruiken zijn gebruikt
die in het bakproces zijn mislukt.
Voor de overige vorm en detaillering in
vroegere tijden zal men genoegen moe
ten nemen met de gegevens en aanzich
ten zoals deze voorkomen op de welbe
kende prenten van C. Pronk uit 1745.
Hoewel de fantasie van de tekenaar
ongetwijfeld een rol zal hebben gespeeld
bij de uitwerking van de prent, mag wor
den aangenomen dat de toestand uit die
tijd vrij realistisch is weergegeven.
Bekend is dat het kerkgebouw in het jaar
1532 ernstig door brand is beschadigd.
Hierbij zijn ongetwijfeld de kapconstruc
ties en het aanwezige meubilair verloren
gegaan. Over de herbouw in de periode
na de brand is weinig bekend, maar aan
genomen mag worden dat het herstel bin
nen een redelijke termijn heeft plaatsge
vonden. In de beschikbare omschrijvin
gen wordt melding gemaakt van het her
stel in 1774. Waarschijnlijk wordt hiermee
een latere herstelling bedoeld, daar het
moeilijk is aan te nemen dat het gebouw
ruim tweehonderd jaar na de fatale brand
is hersteld.
Het in de gegevens genoemde jaartal
1774 roept bij een nadere bestudering
een aantal tot op heden niet beantwoorde
vragen op. Enerzijds wordt melding
gemaakt van herstel en anderzijds wordt
beschreven dat in dat jaar de beide zij
beuken zijn gesloopt. In de historisch-
topografische atlas de Zelandia lllustrata
bevindt zich een kopie van een platte
grond van de kerk van Baarland rond
1765, opgemeten door L. van de Woestij
ne. Op deze tekening zijn beide beuken
nog aanwezig. Tussen de noordbeuk en
het schip bevindt zich een afscheiding. In
de rechthoekige sluiting van de noord-
beuk is een schoollokaal gesitueerd. In
het archief van de Hervormde gemeente
te Baarland bevindt zich een tekening
met het plan voor een inwendige herbou
wing die heeft plaatsgevonden in het jaar
1776. Deze (her)bouw is goedgekeurd
ingevolge Resolutiën van de Staten van
Zeeland van 18 november 1768. De kos
ten tot herbouwing worden geraamd op
1.385, 11 ponden Vlaams. Op deze teke
ning uit 1768 komt de noordelijke zijbeuk
niet meer voor, zelfs de plaats van de
kolommen wordt hier niet meer op aange-
