bouwkundige Staring deed omstreeks 1865 proeven met
de aanplant van dennen in de duinen. Vooral bij Schoorl ge
beurde dat en het resultaat daarvan is er nog steeds te zien.
Op Schouwen werden kleine dennenbosjes aangeplant in
de Westerse Laagte en bij het Watergat. maar die staan er al
lang niet meer.
Na Staring kwam er een halve eeuw van verwaarlozing
van de duinen en ontstonden omvangrijke verstuivingen.
Vanaf 1900 leidde dat tot protesten van de boeren langs die
duinen. De orkaan van 1911 blies iedereen zand in de kle
ren en verder was er een grote werkloosheid onder landar
beiders tijdens de Eerste Wereldoorlog. Allemaal redenen
voor de minister van Financiën, waar namelijk de doma-
niale duinen onder vielen, om in 1918 te besluiten de'Wer
ken tot vastlegging en bebossching van de domaniale dui
nen onder Haamstede' uit te laten voeren.
Het is bijzonder dat op Schouwen toen Staatsbosbeheer
van het ministerie van Landbouwdit werk niet opgedragen
kreeg. Elders in de duinen gebeurde dat namelijk wel. De
finesses van het geschil zal ik hier niet geven. Alleen al het
feit dal de Dienst der Domeinen het dennenbos op Schou
wen aanlegde.is uniek in Nederland.
Na het vastleggen van de zeereep met helm, startte in
1923 de bebossing achter het Noordduin bij Westenschou-
wen. Het duin werd enigszins afgevlakt, er werd helm ge
poot en gaas rond de percelen ingegraven tegen de konij
nen. Tenslotte gingen er per ha wel 15.000 dennetjes van
twee jaar in de grond. Dit waren letterlijk de dennenak
kers! Niemand mocht de domaniale bossen in en iedere
schade, vooral door droogte, werd meteen hersteld.
Van zuid naar noord en van west naar oost werd het stui
vende duin vastgelegd. Dit gebeurde zeer technisch met
weinig oog voor natuurelementen, recht toe recht aan.
Deze aanpak was anders dan bij Staatsbosbeheer, waar al
snel adviezen van biologen konden worden ingebracht.Tij
dens de Tweede Wereldoorlog stopte de
aanplant. De oudste delen van het den
nenbos waren toen twintig jaar oud. Zo'n
60% van het oorspronkelijke beplan
tingsplan was uitgevoerd.
Inmiddels was in 1935 de energieke
Nico Lysen naar Schouwen gekomen als
opziener van de 'Werken tot vastlegging
en bebossching enzovoort'. Over deze
markante natuurbeschermer die tot zijn
overlijdenin 1978 op Schouwen woonde,
heb ik al eens geschreven. Het is heel te
recht dat C.or Pols in het fotoboek
'Schouwen-Duiveland' uit dat laatste
jaar over Lysen schreef: 'Alleen al over
hem zou een heel boek te schrijven zijn'.
Over zij n werk in de Schouwse Westhoek
heeft Nico bij zijn afscheid in 1976 trou
wens zelf een brochure uitgebracht
waarin hij op onderhoudende wijze het
werken in de domeinbossen van 1935 tot
1976 beschreef (40 één jaar Westhoek-
werk met tekeningen van Henk Doorne
kamp).De vele kleine artikelen van Nico
zijn lastig te vinden in gestencilde blaad
jes en folders; in de Sterna schreef hij
vaak anoniem. Ik zou ook wel eens willen
weten waar zijn ambtelijke rapporten en
jaarverslagen zijn gebleven, want die
zouden ons zeker meer kunnen vertellen
over de concrete maatregelen die van
jaar tot jaar in het domeinbos zijn geno
men.
Voor mijzelf is Nico de man die veel
over 'zijn' duinen heeft verteld en laten
zien. We reden in z'n Citroen 2CV dwars
door het bos naar de Meeuwenduinen of
pardoes de helling op bij de duinover
gang 't Oude Vuur. Hij zag er ook niet te
genop met een klas middelbare scholie
ren door de stuifduinen te trekken en
alles uit te leggen. In mij vermoedde hij
een verwante geest en stimuleerde me
actief te worden in de Vogelwacht, Stad
en Lande en de ZVU. Er was ook altijd
Do en Nico Lysen voor hun huis 'Klein Amer-
stede' aan de Lageweg in Westenschouwen.
Foto:Jolwn Berrevoets, 1976.
