De Boomleeuwerik terug op Schouwen
Ted Sluijter
Sinds 1984 verricht de Vogelwerkgroep systematische broedvogeltellingen in het Slotbos
Haamstede en het naastgelegen Zeepe. Zij doet dit in nauwe samenwerking met
Natuurmonumenten, de beheerder. Als deelnemer aan deze tellingen verrichtte ik in de
periode 1984-1990 onderzoek in het zuidelijk deel van het Zeepe, van 1991-1998 in het
Slotbos en sindsdien in het middendeel van het Zeepe. De inventarisaties zijn voor
Natuurmonumenten van belang om te toetsen of het beheer van deze prachtige
Schouwse natuurgebieden ook werkelijk de 'streefnatuur' oplevert. Immers, vogels zijn
indicatoren voor de gesteldheid van een gebied. Tijdens de inventarisaties zijn al veel
trends aan het licht gekomen. Zo werd in 1999 voor het eerst sinds lange tijd in het
Zeepe weer een territorium van de Boomleeuwerik vastgesteld. Let wel: de enige in
Zeeland!
Verrassing
Het is een half bewolkte- en prachtig windstille
ochtend, 13 maart 1999. Om 06.30 u ga ik naSjaar
Slotbos- onderzoek mijn eerste inventarisatier
onde doen in het middendeel van het Zeepe. Bos
sen zijn mooi en leuk,maar soms beklemmend en
benauwend. Ik verheug me op de wijdsheid en
openheid van het Zeepe!
Wandelend langs de noordelijke bosrand van
de gegraven vijver zingen o.a. Winterkoning
Heggemus, Zanglijster, Pimpelmees. Ook een
luid pompende Holeduif zet zijn territorium uit.
Uit de vijver hoor ik het typische hinnikende ge
luid van een Dodaars en hoog boven me roepleen
vroege Buizerd klaaglijk. Wie had er 20 jaar gele
den gedacht dat de Buizerd zo'n come-back zou
maken.
Maar de absolute verrassing komt als ik me
vanaf de kwijnende dennen bij de vijver richting
'Blinkert' begeef.
Boven het kale, schaars begroeide deel hoor ik
plotseling de prachtige en vrolijke zang van een
Boomleeuwerik!
Aan de grond genageld blijf ik zeker een kwar
tier de zang beluisteren. Elk jaar nemen we als Vo
gelwerkgroep de soort waar tijdens de najaars
trek; ook dan is het geluid elke keer weer een
verrassing. In mijn herinnering is het zeker 15 jaar
geleden dat ik de Boomleeuwerik voor het laatst
in het broedgebied op Schouwen hoorde zingen.
Ik noteer de zangpost op mijn inventarisatiekaart
en maak m'n 'ronde' af. Ook tijdens volgende be
zoeken laat de Boomleeuwerik zich aan mij en an
dere werkgroepleden horen. En of het niet ge
noeg is: vanaf eind april zingen er zelfs twee
De Boomleeuwerik in Nederland en Zeeland
In ons land is de Boomleeuwerik een broedvo-
gel van schaars begroeid (natuur)terrein zoals
bosranden, heide en duin met hier en daar een
boom of struik. In de loop van de 20e eeuw nam de
soort af in ons land, zoals in geheel West-Europa,
dit met name als gevolg van biotoopverlies. In het
Oosten van ons land treedt echter sinds de jaren
tachtig een herstel op. Dit herstel is -kortstondig-
doorbroken in het midden van de jaren tachtig.
Uitzonderlijk strenge winters in het overwinte-
ringsgebied (ZW Frankrijk) speelden de soort
danig parten. Voor het Nederlandse duin geldt dat
de soort (vrijwel) geheel verdween zuidelijk
vanaf Den Haag, maar juist toenam ten noorden
hiervan.
In de 20e eeuw is de Boomleeuwerik nooit alge
meen geweest in Zeeland. In het boek 'Broedvo-
gels van Zeeland' staat dat tot in de jaren zestig
een "tiental' paren broedde in de duinrand op Wal
cheren. Het laatste broedgeval werd daar vastge
steld in de jaren zeventig. Het boek meldt dat in
West- en Oost Zeeuws-Vlaanderen geregeld
werd gebroed. In ieder geval moet de soort begin
jaren tachtig 1983) als broedvogel in Zeeland zijn
verdwenen.
De Boomleeuwerik op Schouwen-Duiveland
In 1979 meldde Anton van Haperen dat de
Boomleeuwerik 'in vroeger jaren' wellicht een re-
76
