Ten behoeve van een waardering van het binnenduin op Schouwen dat ons
thans na verstedelijking, verdroging en verstoring nog rest, is een aan
tal landschapstypen onderscheiden: duingrasland (vroongronden)afge
zand duingrasland met een natuurlijke vegetatie, afgezand duingrasland
in kuituur, laag duingrasland met greppels (reetjes), elzenmeet, boom
gaard in kuituur en verwilderd, binnenduinbosjonge aanplant en duin
akker. Deze landschapselementen worden beoordeeld naar "ouderdom" en
"gaafheid"
Ten aanzien van de ouderdom krijgt het oudste kuituurlandschap de hoog
ste waardering. De oudste kuituurlandschappen hadden immers een hoge
mate van natuurlijkheid. Er worden drie perioden onderscheiden:
ontstaan vóór 1800, tussen 1800 en 1900 en na 1900.
Van vóór 1800 dateren de vroongronden, elzenmeten en reetjes; tussen
1800 en 1900 zijn de afgezande duingraslanden, binnenduinbossen en duin
akkers ontstaan; van na 1900 zijn de boomgaarden en de jonge beplantingen.
Bij het kriterium gaafheid wordt bekeken in hoeverre het landschap nog
net zo is als ten tijde van het ontstaan onder invloed van toen heersen
de natuurlijke en menselijke invloeden. De gaafheid kan zijn aangetast
door vergravingen, verlaging van de grondwaterstand en veranderingen in
de oorspronkelijke vegetatie of begroeiing. Hier worden drie klassen on
derscheiden: oorspronkelijke gaafheid niet aangetast, gaafheid aangetast
door één faktor en gaafheid aangetast door twee faktoren. Wanneer het
oorspronkelijk reliëf en bodemgebruik verdwenen zijn en de grondwater
stroming verstoord, kan de gaafheid op 0 worden gesteld.
Het kriterium gaafheid is meer dan het kriterium ouderdom van ecologi
sche aard omdat het aandacht geeft aan de veranderingen in het land
schap. Bijvoorbeeld verwildering van elzenmeten en boomgaarden omdat ze
niet meer beheerd worden, doet de oorspronkelijkheid achteruitgaan en
zijn daarom lager gewaardeerd. Hier spreekt de historisch geograaf.
Het is voor mij als bioloog namelijk nog niet zo zeker wat ecologisch
waardevoller is: een boomgaard in kuituur (gewaardeerd met een 6) of
een verwilderde boomgaard waar geen chemische middelen worden gebruikt,
veel meer vogels broeden en ook kleinere en grotere zoogdieren zich
thuisvoelen. De verwilderde boomgaard krijgt maar 4 punten (zie onder
staand lijstje waar de kriteria ouderdom en gaafheid zijn samengevoegd;
het minimale cijfer is 2, het maximaal haalbare 10).
duingras land vroongronden) 9
duingrasland afgezandnatuurlijke vegeto.tie 8
duingrasland a f ge zandin kuituur 6
laag duingrasland met greppels (reetjes) 8
elzenmeet 8
boomgaard in kuituur 6
boomgaard verwilderd 4
binnenduinbos 8
jonge naald- en loofhoutaanplant 4
duinakker 6
De landschappen die ook nu nog hoog scoren, hebben samen één verarming
gemeen: de verdroging door verlaging en/of verstoring van de grondwater
stand
