'Turbulente tijden'
Onthullingen uit het Zierikzeese weeskamerarchief
Peter Noordermeer
Wat voor informatie je al niet uit het Zierik
zeese weeskamerarchief kunt halen en wat
je daar allemaal uit kunt afleiden over status,
familieverbanden, bezittingen of het ontbreken
daarvan, in elk geval meer dan genoeg om een
levendig beeld op te roepen van het leven in
de zestiende eeuw zoals dat zich in Zierikzee
voltrok. Dat is wat Katie Heyning met grote
precisie heeft gedaan.
Omdat bij het overlijden van een van de ouders
nauwkeurig vastgelegd moest worden hoe
groot de nalatenschap was en welk deel aan
kind of kinderen toekwam, moesten onder
meer de bezittingen van de overledene worden
vastgelegd, alsmede alle handelingen en
transacties die daarmee te maken hadden.
Daaruit ontstaat een mooi beeld van de (min
of meer gegoede) burgerij en diens handel en
wandel in de tijd dat Zierikzee een welvarende
stad was en ook in de tijd daarna toen het vrij
snel minder werd.
Bergen informatie heeft Heyning zorgvuldig
doorgeploegd, mogelijk gemaakt doordat zich
in het weeskamerarchief niet alleen veel, maar
vooral ook veel gedetailleerde informatie, soms
tot aan het spreekwoordelijke 'bonnetje van de
kapper' aan toe.
Ongeletterdheid
Heynings studie heeft ervoor gezorgd dat we
ons beeld over het leven in deze contreien met
andere ogen moeten gaan bezien. Ten eerste
was Zierikzee, trouwens Zeeland als geheel, in
die tijd sterker georiënteerd op de zuidelijke
Nederlanden dan we tot nu toe aannamen. Ook
het beeld dat ongeletterdheid in de zestiende
eeuw, zeker onder meisjes en vrouwen,
een normaal verschijnsel was moet worden
bijgesteld. Het onderwijs aan zowel meisjes
als jongens was van hoge kwaliteit. Meisjes
konden dan wel niet toegelaten worden op de
universiteiten, het was niet ongebruikelijk dat
ze zich ver van huis, in zeg maar gastgezinnen,
bekwaamden in een ambacht of in kunst en
muziek.
Door de oriëntatie op centra als Antwerpen,
Brugge en Leuven (de laatste vooral trekpleister
voor veel studenten van Schouwen-Duiveland)
was de Zeeuwse stedelijke elite op het gebied
van kunst en cultuur beter ontwikkeld dan de
mensen in Holland.
Dat moet ook zijn weerslag hebben gehad
op de mensen in de lagere klassen van de
samenleving in die tijd. Maar daarover bevat
het weeskamerarchief vanzelfsprekend minder
(gedetailleerde) documenten en andere
herinneringen. Immers, als er weinig of niet te
erven was, viel er in het weeskamerarchief ook
weinig of niets te archiveren.
Katie Heyning, Turbulente tijden, Zorg en
materiele cultuur in Zierikzee in de zestiende eeuw
Ingenaaid, geïllustreerd in kleur, ISBN 97890 8704
640 8. 35,00
Het boek is uitgegeven bij Uitgeverij Verloren in
Hilversum, www.verloren.nl