gedrag van de inwoners en de bezoekers van de
vitte.
We lezen dat elke koopman aan land mag gaan
wanneer hij dat wil, maar alleen overdag.
Daarbij mag hij zijn wapens dragen, maar alleen
van en naar het schip en naar de herberg.
Draagt hij ze elders, dan verbeurt hij een mark.
De landingsplaatsen waren beperkt, dus moes
ten de schepen zij aan zij aanleggen. Om die
reden wordt bepaald dat de koopmannen van
de buitenste schepen het recht hebben om over
de andere schepen aan land te gaan.
Het privilege bevat ook regels omtrent de te
gebruiken munten. De nieuwe munten van de
koning zullen niet eerder in gebruik genomen
worden dan acht dagen voor Sint Michiel (feest
dag: 29 september). Alle koopmannen zijn ver
plicht deze munt te gebruiken, anders verbeu
ren ze vijf marken van Schonen. Dan volgen
bepalingen over de tol die geheven wordt over
de verhandelde goederen. Die bepalingen bie
den een mooi overzicht van de goederen die in
Schonen verhandeld werden.
Als eerste wordt genoemd de handelswaar
waarmee alles begonnen was: de haring. De vis
die werd uitgevoerd was vrij van tol, alleen over
het schip dat de haring vervoerde werd tol
geheven. Dan volgt een opsomming van diverse
goederen die wel tolplichtig zijn: ossen- of koei-
enhuiden, spek, tonnen met rundvlees of met
boter, levende runderen en paarden, en als laat
ste de lakense stoffen.
De kooplieden en het bestuur van Zierikzee zul
len met deze voorrechten in hun nopjes zijn
geweest: een eigen vitte om van daaruit handel
te drijven was niet niks. Uiteraard moesten ze er
wel wat tegenoverstellen, koning Albert ver
wachtte in ruil voor deze rechten een bijdrage
aan de oorlogsvoering tegen de Denen, in de
vorm van een opslag op de tol. De bewaard
gebleven bronnen vertellen niet hoeveel deze
oorlog in de Oostzee Zierikzee gekost heeft. We
weten ook niet hoeveel en welke kooplieden en
schepen de vitte daarna gebruikt hebben, of
hoe lang.
Het krijgsgewoel om het recht van doorvaart
door de Sont en om Schonen te mogen bezoe
ken eindigde in 1370 in de Vrede van Stralsund,
waarbij de nederlaag van koning Waldemar van
Denemarken werd bevestigd. De militaire macht
van de Hanze werd nooit meer zo groot als
op dat moment. Het handelsbelang van de
Hanzesteden en hun bondgenoten, waaronder
ook Zierikzee, speelde een belangrijke rol bij de
vredesvoorwaarden. De voorrechten die in 1368
door koning Albert van Zweden waren verleend
met betrekking tot grondgebied dat hij eigenlijk
maar kort heeft bezeten, werden bevestigd
door de verliezende partij. Denemarken kreeg
wel het recht om tol te heffen op de haring. Met
koning Albert van Zweden liep het overigens
ook niet goed af. Hij werd in 1389 afgezet door
de Zweden, waarop hij naar zijn hertogdom
Mecklenburg terugkeerde.
Hoe verging het Schonen? De haring verdween,
en daarmee de handel. Er staan tegenwoor
dig felgekleurde strandhuizen nabij het strand.
Er wonen ongeveer 7.000 mensen, die leven van
de visserij, een beetje industrie, en het toerisme.
Een landtong van vier kilometer voor de kust is
nu een pleisterplaats voor vogels. Bij mooi weer
is de Sontbrug te zien, de 16 kilometer lange
brug tussen Denemarken en Zweden. Weinig
inwoners zullen beseffen dat er lang geleden
een band was met Zierikzee...
26
Noten:
1 Gemeentearchief Schouwen-Duiveland, Verzameling
privileges van Zierikzee, inv. nr. q5-1-62, (oud nr. 62).
De tekst van deze oorkonde is opgenomen in: Oude
vaderlandsche rechtsbronnen. Rechtsbronnen van
Zierikzee. Ed. Mr. W. Bezemer en Mr. A.S. de Blécourt.
's-Gravenhage, 1908. [Werken der Vereeniging tot uitga
ve der bronnen van het oude vaderlandsche recht.
Tweede reeks, No. 9]. Blz. 539-543.
2- Groot charterboek der graaven van Holland, van Zeeland
en heeren van Vrieslandenz. door Frans van Mieris.
Derde deel. Leiden 1755. Blz. xix, 78.
Bronnen.
- Hanno Brand, De bestuurlijke slagkracht van de
'Stedenhanze'. In: Koggen, kooplieden en kantoren. De
Hanze, een praktisch netwerk. Red. Hanno Brand en Egge
Knol. Hilversum/Groningen 2010.
- "1200. De overdadige Schonense haring". In: Huib Stam,
Haring. De vis die Nederland veranderde. De geschiede
nis, de economie en de cultuur van de Nederlandse
haring. Amsterdam, 2015.
-Job Weststrate, in het kielzog van moderne markten.
Handel en scheepvaart op de Rijn, waal en iJssel, c. 1360-
1560. Hilversum 2008.
