Leuvense studenten uit Schouwen-Duiveland,
deel IV: Zierikzee 1485-1527
Michiel verweij
Deel III van deze reeks artikelen was gewijd aan
de studenten van de toenmalige eilanden
Schouwen en Duiveland buiten Zierikzee omdat
het aantal studenten uit deze stad zo groot was
dat opname in deel 3 het artikel veel te lang had
gemaakt. Vandaar dat de 218 Zierikzeese
studenten hier apart volgen, voor de rest is er
geen verschil. De nummering volgt op die in
deel ll. Verwijzingen zijn naar hetzelfde derde
deel van de Matricule de l'Université de Louvain
als waarop deel III is gebaseerd.
Het meest in het oog springende feit, c.q. pro
bleem is uiteraard het enorme aantal studenten
van Schouwen en Duiveland, en inzonderheid
uit Zierikzee, zeker in vergelijking met andere
steden. Pasklare antwoorden op de vraag naar
de verklaring hiervoor bestaan niet. Er is hier
een samenspel van diverse factoren die op
elkaar hebben ingewerkt.
Zo valt in de hier behandelde periode de hoog-
bloei van de Leuvense universiteit, zowel kwali
tatief als kwantitatief. De Leuvense Alma mater
werd het centrale toneel van drie wetenschap
pelijke ontwikkelingen: de opkomst van het
Humanisme, het ontstaan van de moderne
natuurwetenschappen, de discussie rond de
Hervorming van Maarten Luther. Daardoor was
Leuven op Europees niveau een topuniversiteit
zoals op dit moment de Amerikaanse universi
teiten van Harvard, Yale en Princeton alle ran
kings aanvoeren. Voor de natuurwetenschap
pen kan men denken aan de activiteit van een
Gemma Frisius en een Mercator voor de geo
grafie, of de eerste stappen van een Andreas
Vesalius voor de anatomie.
Na de publicatie van de 95 stellingen door
Luther op 31 oktober 1517 in Wittenberg waren
het de Leuvense theologen die als eersten de
handschoen opnamen en - conform de toen
malige academische praktijk - een aantal stel
lingen veroordeelden. De Leuvense theologen
hadden in het spoor van hun voorman Adrianus
Florenszvan utrecht, de latere paus Adrianus VI,
juist gewerkt rond de sacramenten (vooral de
biecht) als middel om tot zaligheid te komen.
Luther verwierp deze sacramenten als middel
en stelde dat enkel de door God geschonken
genade in staat was de mens tot het eeuwig heil
te brengen. Door deze stellingname werd
Leuven een bolwerk van de katholieke verdedi
ging tegen Luther en zou de invloed van de
Leuvense theologen op het grote concilie van
Trente (1545-1563) aanzienlijk zijn.
Het begrip Humanisme is hier te begrijpen in de
oorspronkelijke betekenis van hernieuwde stu
die van het klassieke Latijn als taalinstrument
en de daaruit volgende interesse voor de klas
sieke literatuur zowel in het Latijn als het Grieks.
In Italië begon die beweging al in de 14de eeuw,
terwijl in de Nederlanden de eerste (prille) aan
zet rond het midden van de 15de eeuw valt,
vaak in de persoon van mensen die zelf in Italië
waren geweest (voor studie of in verband met
de Curie in Rome, soms ook voor handelscon
tacten). Pas tegen het einde van de 15de eeuw
zet dit Humanisme echt door, eerst en vooral
aan de Leuvense universiteit, later ook aan de
talrijke Latijnse scholen in de eveneens talrijke
steden van de Lage Landen. Met andere woor
den: er ging van Leuven een aanzienlijke dyna
miek uit en de stad was gewoon aantrekkelijk
voor leergierige jongelui.
Dit verklaart weliswaar een belangstelling voor
Leuven, maar nog niet het grote aantal uit spe
cifiek Zierikzee (en de rest van Schouwen-
Duiveland). Zierikzee maakte op het einde van
de 15de en aan het begin van de 16de eeuw dui
delijk een hoogbloei door, terwijl het later lang
zaam verzonk tot het statuut van vergane glorie
dat nu nog deel uitmaakt van de charme van het
stadje. Bovendien moet - samen met de hoge
urbanisatiegraad in Zeeland in het algemeen -
de sociale structuur van de bevolking ook zoda
nig geweest zijn dat dit een universitaire studie
14
