ACHTERGRONDINFORMATIE BIJ DE NAJAARSEXCURSIE NAAR HAARLEM Peter Vleugel Op zaterdag 5 september gaan we met de Vereniging Stad en Lande van Schouwen- Duiveland naar de mooie oude stad Haarlem. De laatste jaren neemt het aantal deelnemers wat af, zodat nu besloten is met één bus te gaan. Dat betekent wel: wie het eerst aanmeldt, gaat het eerst mee. Wanneer u zich wilt aanmelden, dan kunt u gebruik maken van het bij dit blad bijgeslo ten inschrijfformulier. In 1214 liet de Hollandse graaf Willem een jacht slot aan de rivier de Spaarne bouwen. Een adellijk huis of jachtslot op een hoge zandrug temidden van uitgestrekte bossen, het zogenaamde Harloheim. Holland was in die tijd smaller dan tegenwoordig, want het IJ en het Haarlemmer meer strekten zich over een groot gebied uit. De Spaarne vormde een goede waterweg tussen bovengenoemde wateren en langs de duinen liep een oud zandpad, kortom een strategisch kruis punt om een versterking te bouwen. Graaf Willem II gaf de nederzetting stadsrecht in 1245, zodat de bewoners eigen bestuur en eigen rechtspraak kregen. Vaak verbleven de graven hier in het grafelijk hof. Er kwamen vanwege het goede water ook een aantal brouwerijen in Haarlem en diverse blekerijen langs de Spaarne. Op een gegeven moment waren er zelfs ruim 100 brouwerijen in de stad, ze produceerden veel bier dat elders werd verkocht. Na de grote gildenoproeren eind dertiende eeuw in Vlaanderen kwamen een aantal wevers naar Zierikzee, Haarlem en Leiden, waardoor ook in Zeeland en Holland de lakenijverheid zich ont wikkelde. Diverse straatnamen in Haarlem herin neren nog aan de wol- en lakennijverheid. Aan de overkant van de Spaarne bevonden zich een aan tal scheepswerven. Haarlem werd in de zestiende eeuw een bisdom en religieus centrum, de Sint Bavo een kathedraal. Van de Tachtigjarige Oorlog ondervond Haarlem ook ernstige gevolgen, met een belegering, brand en beschietingen, zodat een derde van de stad verwoest werd. Aan de andere kant betekende deze oorlog nieuwe bloei en economische impul sen voor de Spaarnestad. Toen in 1585 Alexander Farnese Antwerpen veroverde, vluchtten namelijk veel kooplieden, wevers en protestanten naar het noorden, ondermeer naar Haarlem. Dit betekende dat de stad flink uitbreidde. Door oorlogsgeweld en religieuze onlusten waren er ook veel weduwen in Haarlem. Voor hen wer den in de zestiende en zeventiende eeuw een aantal beschermde hofjes rond een binnenplaats gebouwd. Bij hofjes hoorde altijd een kapel. Een groot aantal hofjes is bewaard gebleven. Veel activiteiten speelden zich op en rond de Grote Markt af. Daar verrezen dan ook een aantal zeer belangrijke gebouwen: het stadhuis, wat deels vroeger een Dominicaner klooster was, ook logeer- 6

Tijdschriftenbank Zeeland

Stad en lande | 2009 | | pagina 8