EEN PINAS ANNO 1627
Betty Blikman-Ruiterkamp
De gemeentelijke musea Zierikzee bezitten een
bijzonder scheepsmodel, van een pinas.
"Vive Ziericzee, Ooraen(i)e" luidt de tekst op de
spiegel van dit oorlogsschip.
Deze pinas heeft 24 kanonnen aan boord. De
spiegel is gesierd met het wapen van Zierikzee. In
de linkerbovenhoek is ook het wapen van
Duiveland aangebracht. Waarschijnlijk omdat de
heerlijkheid de Vierbannen van Duiveland (Ouwer-
kerk, Nieuwerkerk, Capelle en Botland) eigendom
was van de stad Zierikzee.' Verder is het van mooi
snij- en schilderwerk voorzien en van een comple
te tuigage. Opvallend, dat de romp wat klein is
ten opzichte van de rest. Vermoedelijk is de reden
hiervoor dat het ooit ergens aan een zolder heeft
gehangen. Mogelijk in een kerk, maar in een
openbaar gebouw of een luxe woonhuis kwam
dit ook voor. Als een scheepsmodel hoog hangt, is
het perspectief heel anders. Een niet te verwaarlo
zen bijkomstigheid is dat een dergelijk model
meestal werd gemaakt door een zeevarende. Die
kende het interieur en de tuigage beter dan de
Model Pinas, foto collectie Stadhuismuseum
Zierikzee
buitenkant van het schip. Ook het dek kende hij
op zijn duimpje, wat goed te zien is bij de pinas.
Het model werd heel knap uitgewerkt.
Kerkscheepjes
Over oorsprong en bedoeling van kerkscheepjes
zijn de meningen verdeeld. In overwegend rooms-
katholieke landen hangen meest scheepjes als
votiefgeschenk. Zij werden geschonken wegens
een belofte. Bij een dreigende scheepsramp of
een gevaarlijke onderneming riep de eigenaar
God of een heilige aan om vooral dit scheepje in
de gaten te houden en te redden als het nodig
was. Zij beloofden daarbij om als tegenprestatie
een scheepje aan een kerk te schenken.
In onze streken kwam het vaak voor dat het gilde
van de zeevarenden een scheepje schonk. Dit
werd dan opgehangen bij het gildealtaar, als sie
raad en als symbool van het beroep der schenkers.
Zo diende het scheepje als wegwijzer voor zeelie
den van elders, die in de kerk kwamen om te bid
den. Het duidelijk zichtbare object wees hen de
weg naar de schipperskapel.2 Een andere reden
kan zijn dat een scheepsmodel werd vervaardigd
om een zeeslag of een politieke gebeurtenis in
herinnering te houden. Al weten wij niet meer ter
gelegenheid waarvan dit Zierikzeese model is
gemaakt, het lijkt -gezien het jaartal op de spie-
gel- de meest voor de hand liggende reden voor
de bouw van dit model.
Een bijzonder type
De naam pinas zou afkomstig zijn van het Latijnse
woord pinus, dat zowel naaldboom als fakkel bete
kent. Een pinas was hoog in de achtersteven, rond
van voorboeg en breed van spiegel. Een kenmerk
van dit scheepstype is de platte spiegel: het vlakke
achterschip. Het voerde razeilen, maar aan de
bezaansmast een latijnzeil, en een klein mastje op
het eind van de boegspriet. De lange boegspriet
werd neergehouden door de uitbouw aan het
voorschip, het galjoen. Op het achterschip bevond
zich een al of niet overdekte galerij. De pinas werd
gebruikt als oorlogs-, kaper- of koopvaardijschip.
Ze waren geschikt om de wereldzeeën te bevaren
en werden onder andere ingezet op de grote vaart
4
