Handtekening van de latere Franse-kostschool
houder te Zierikzee Jean de Ligny, onder een
contract opgemaakt in december 1779 in ver
band met zijn vertrek naar de Russische stad
Archangel (Gemeentearchief Amsterdam)
kostschoolhouder in Roosendaal, welke functie
hij zeven jaar zou vervullen. Van de zes kinderen
die in deze periode werden geboren, overleden
er drie op zeer jonge leeftijd.
Jean de Ligny 1793-1825
De eerste berichten over De Ligny als Franse-kost-
schoolhouder in Zierikzee, vinden we in de 'Staat
der Openbare Scholen in het eerste School-dis
trict van het gewezen Departement Zeeland,
thans het Departement der Monden van de
Schelde', waarmee in 1810 de schoolopzieners
de Franse Prefect op de hoogte stelden van het
Zeeuwse schoolwezen.
Zierikzee telde dat jaar twee Nederduitse scholen,
twee Franse Scholen - één voor jongens en één
voor meisjes - en nog twee aan de Godshuizen
(het gereformeerde en het katholieke weeshuis)
verbonden kleine schooltjes. De jaarwedde van
De Ligny bedroeg 300 gulden. Daarboven had hij
een vrije woning, ontving hij elk jaar twee last turf
en genoot hij "vrijdom van stadsimposten op wijn
en bier". Zijn school telde 30 a 40 leerlingen, die
in de hele of in de halve kost waren. De jaartarie
ven waren respectievelijk 200 gulden (voor onder
wijs, kost en inwoning) en 130 gulden (voor
onderwijs en het middagmaal).
De Ligny heeft zich moeten houden aan de lan
delijke onderwijswetten van 1801, 1803 en
1806. In de Zeeuwse steden - Middelburg,
Vlissingen, Zierikzee en Goes - was de zorg voor
en de controle op het lager onderwijs in handen
van een plaatselijke onderwijscommissie. Flelaas
zijn de verslagen van de Zierikzeese commissie
over de tijd dat De Ligny in functie was, niet
bewaard gebleven, zodat we over zijn manier van
schoolhouden geen informatie hebben.
Wijnand Top 1825-1865
De Ligny was 79 jaar, toen hij in 1825 zijn plaats
afstond aan de ruim vijftig jaar jongere Wijnand
Top. Als bezitter van de tweede rang met be
voegdheid voor Frans en Engels was hij de juiste
man op de juiste plaats. Op een overzicht van
1829 uit het archief van de Commissie van Toe
zicht op het Lager Onderwijs in Zeeland (inv.nr.
20) wordt gemeld dat het inkomen van de school
houder 508 gulden bedroeg. Zijn onderwijs wordt
"uitmuntend" genoemd. Dat is ongetwijfeld zo
gebleven. Op zijn rondreis door Zeeland, in 1838,
bezocht hoofdinspecteur H. Wijnbeek ook
Zierikzee. Hij schrijft: "De Fransche jongensschool
verdient met lof vermeld te worden. Zij wordt
gehouden in een ruim en doelmatig lokaal, tevo
ren de Waalsche kerk. Met geestdrift was de
bekwame hoofdonderwijzer W. Top werkzaam.
Hij onderwijst zelf het Fransch, Hoogduitsch en
Engelsch zeer goed. Alleen de uitspraak van laatst
genoemde taal is niet zuiver. Voorts de wiskunde
tot eene aanmerkelijke hoogte. De aardrijkskunde
insgelijks. Doch van de geschiedenis meer opzette
lijk de vaderlandsche dan de algemeene. In de
meeste Fransche scholen heeft het omgekeerde
plaats. Ik telde er 49 leerlingen, waarvan 11 in de
kost. Als kostschool heerschte er orde en zindelijk
heid en scheen de onderwijzer veel werk te maken
van de zedelijke opvoeding der kweekelingen van
de kostschool in 't bijzonder".
In de notulen van de onderwijscommissie komt de
Franse jongensschool lange tijd alleen voor als er
melding wordt gemaakt van de halfjaarlijkse,
altijd gunstig verlopende examens en prijsuitrei
kingen. Na 1840 is er van de kant van de school
commissie echter sprake van enige irritatie, die
wordt veroorzaakt door het sinds enige tijd ont
breken van een secondant. Toen de zeer gewaar
deerde ondermeester Johannes Metz de school
had verlaten, leek Top er niet in te kunnen slagen
een geschikte opvolger te vinden. In 1840 telde
de school 37 leerlingen, wat de schoolcommissie
voor één onderwijzer te veel vond. In het voorjaar
van 1841 kreeg Top dan ook te horen dat het
hoog tijd werd dat hij weer een secondant in
dienst zou nemen en bovendien dat hij op het
gedrag van zijn leerlingen buiten de school dien
de te letten. In december van hetzelfde jaar werd
hij op het matje geroepen: had hij nu al een se-
7
