'PRAET'
EEN GESPREK MET DRS. MARIANNE KLEIJWEGT TE
VAN DE FAMILIE POUS
Een vooraanstaande familie op Zeeuwse bodem,
een familie die generatie op generatie belangrijke
functies in het Zeeuwse heeft vervuld. We heb
ben het hier over het invloedrijke uit Zierikzee
afkomstige regentengeslacht Pous, ook bekend
onder de namen Mathias Pous en Mogge Pous.
Een bekend lid uit de geschiedenis van de familie
was de in 1718 te Utrecht geboren mr. Pieter
Pous, vanaf 1742 vijfjaar lang bestuurder van
Zierikzee. Een deel van de familiegeschiedenis
speelt zich af in en om Middelburg. Marianne
Kleijwegt (56) uit Dreischor, getrouwd met beel
dend kunstenaar Gust Romijn, verdiept zich al
jaren lang in de rij illustere Pousen die Zeeland
rijk was. Aanleiding voor haar archivale navorsin
gen vormde destijds haar studie orthopedago
giek in Leiden.
Marianne had als bijvak historische pedagogiek.
Met het schrijven van een doctoraalscriptie in
zicht, liet haar hoofddocent zich op een goeie
dag ontvallen dat er in Middelburg een man uit
een rijke familie moest zijn geweest die daar in
de buurt ooit een kweekschool voor de land
bouw had opgezet, "ene meneer Poup of zoiets".
Mariannes interesse was gewekt. Na een duik in
de Zeeuwse archieven kwam ze erachter dat die
"meneer Poup", eigenlijk mr. Pieter Pous (1777-
1851) was. Familienaam trouwens uit te spreken
als 'Poes'.
De voormalig kleuterleidster besloot haar docto
raal scriptie aan de speciale activiteiten van deze
man te wijden. Mr. Pieter Pous bleek inderdaad
een interessante persoon te zijn geweest. Alleen
was het archief van 's mans kweekschool onvind
baar. Uitkomst brachten onder meer de dagboe
ken van Pieter Pous die Marianne vond bij de
instelling sinds 2000 bekend als het Zeeuws
Archief. Deze behoren tot het daar beheerde
familiearchief Mathias Pous - Tak van Poortvliet,
eigendom van een van de nazaten van Marie Tak
van Poortvliet: oud-diplomaat mr. A. P. R.
Jacobovits de Szeged, die een buiten heeft in de
Zak van Zuid-Beveland. Verzamelaarster van
DREISCHOR, GESPECIALISEERD IN DE GESCHIEDENIS
moderne kunst Marie Tak van Poortvliet, was
familie van de Pousen. Ook stuitte Marianne op
familieportretten.
Inmiddels is ze zodanig ingevoerd in vooral het
leven van die ene mr. Pieter, dat, zo vertelt ze, "ik
me bijna mevrouw Pous voel". "Welk archief ik
ook opensla, op afstand herken ik zijn hand
schrift" Hoewel haar scriptie allang af is - die
dateert uit 1988 - is ze nog steeds bezig met dit
oude Zeeuwse geslacht. Marianne werkt namelijk
aan een proefschrift over mr. Pieter en zijn
kweekschool. "Als ik na al die jaren spitten en
zoeken toch weer eens wat nieuws vind, heb ik
een hele leuke dag. Reken maar." Dat spitten en
zoeken doet ze voornamelijk in het Zeeuws
Archief in Middelburg, het Nationaal Archief in
Den Haag en de naastgelegen Koninklijke
Bibliotheek.
Kortweg begint haar verhaal met de leden van de
tak Mathias Pous in Zeeland en het leven van de
latere Pieter Pous, met de geboorte van Johan
Constantijn Mathias in 1691 in Middelburg. De
koopmansfamilie is waarschijnlijk in de vijftiende
eeuw vanuit Noord-Frankrijk en de Zuidelijke
Nederlanden, naar Amsterdam gekomen. De
vader van Johan Constantijn, mr. Christophel
Mathias, woont in 1688 op het Rokin. Hij trouwt
dat jaar met Sara Catharina van der Merct, telg
uit een rijke Zeeuwse familie. Het stel verhuist
naar Middelburg waar, afgezien van de burge
meesterspost van een eerdere Pieter Pous, een
ononderbroken reeks hoge bestuurlijke functies
volgt in latere generaties. Zo is een aantal Pousen
VOC-bewindhebber, Kamer Zeeland.
Meer nu over die ene Pieter Pous, naar aanleiding
van de gegevens wellicht het best te omschrijven
als een man met een geheel eigen inzicht als het
ging om het oplossen van het armenprobleem.
Pous zag op 12 oktober 1777 het levenslicht in
Middelburg. Na het Middelburgs gymnasium
ging hij net als zijn vader, grootvader en over
grootvader rechten studeren in Leiden. Hij pro-
12
