de rouwborden en -kassen uit de kerken worden
gehaald. De raadsnotulen van Zierikzee van
13 maart 1798 vermelden hierover:
"Is gelezen een missive van het Intermediair
Administratief Bestuur van dit gewest, waarbij
den raad word gelast om binnen den tijd van agt
daagen alle liverijen en wapens op koetsen en
rijtuigen werden nagelaten en weggedaan.
Bij overtreding volgt een boete. Binnen zes weken
moeten alle waapens uit de kerken zijn verdwe
nen. Binnen één maand moeten alle eeregestoel-
tens en andere teekenen van onderscheyding in de
kerken zijn verdwenen. Hierover is gedelibireerd en
goedgevonden. M.i.v. morgen (14 maart) gaat
deze proclamatie in. Bij overtreding volgt een
boete van vijf pond die verdeeld word over de
aanbrenger, de baillieuw en de armen van deze
stad." Of de boete evenredig verdeeld werd? Dit
is niet vermeld!
In Zierikzee hebben in de Sint Lievensmonsterkerk
maar liefst 452 rouwborden en -kassen
gehangen (dit moet een bijzonder gezicht
geweest zijn!). Van meer plaatsen op Schouwen-
Duiveland is bekend dat er zulke gedenktekens in
de kerk hingen. Zo ook van Noordgouwe, waar
van er tot op heden geen enkele meer kon wor
den getraceerd. Volgens het deel van de
Tegenwoordige Staat van Zeeland uit 1751 hin
gen er in de kerk van Haamstede rouwborden
van vele opeenvolgende ambachtsheren van deze
heerlijkheid. Uit deze laatste vermelding kan men
afleiden, dat het ophangen van rouwborden in
deze dorpskerk al lange tijd plaatsvond.
In de kerk van Renesse zullen na restauratie ervan
acht borden te bezichtigen zijn. Het betreft de
rouwborden van leden van de families Van
Hoorn, De Huijbert, Kemp, Mogge en Ockersse.
Na decennia lang opgeslagen te zijn geweest in
onder meer een paardenstal van Slot Moermond
en een bouwloods, zijn de borden in 1977 aan
de kerk van Renesse in bruikleen gegeven. Een
vondst in het toenmalige Rijksarchief in Zeeland
(huidige Zeeuws Archief) te Middelburg door de
archivarissen H. Uil en K. Venema leverde belang
rijke aanwijzingen op voor de restauratie: Het
bleek dat de architect Joh. Hoogenboom in 1908
tekeningen van de rouwborden en de daarop
aangebrachte had gemaakt. Dit vergemakkelijkt
het herstelwerk. De uitvoering hiervan berust bij
I. van de Zande. Het feitelijke werk bestaat onder
meer uit de vervanging van het goudverf door
bladgoud, het op de juiste plaats aanbrengen
van de wapens en vervaardiging van enkele
zoekgeraakte wapenschildjes. Toevoeging van
verdwenen wapens op rouwborden is niet geheel
uniek. Dit gebeurde ook al in Staphorst. Daar
werden op een zeventiende-eeuws bord in de
negentiende eeuw enkele blazoenen
bijgeschilderd.
Was het na de Bataafse-Franse Tijd in ons land
misschien afgelopen met het ophangen van
rouwborden en -kassen in de kerken, in België
niet. In Wommelgem dateert het jongste rouw-
bord namelijk uit 1982. Het is opgehangen ter
uitvoering van de laatste wilsbeschikking van een
graafDeze Belgische plaats is in het bezit van
acht rouwborden. Ze zijn ruitvormig en hebben
zwartgeverfde lijsten.
De totale restauratiekosten van de rouwborden
uit Renesse bedragen 30.000 gulden. Het
Anjerfonds vergoed een deel van dit bedrag. Op
een subsidieaanvraag bij de gemeente
Schouwen-Duiveland is positief gereageerd. Het
resterende bedrag hoopt men door middel van
inzamelingsacties bijeen te brengen.
Henk Dalebout
Met vriendelijke dank aan J. Kraayenbrink te
Renesse en I. van de Male en S. den Haan te
Zierikzee.
crepidoma treden van de verhoging waarop
een klassieke tempel is geplaatst
Voornaamste geraadpleegde bronnen
- Zeeuws Archief, Archief Weeskamer Zierikzee,
zonder inv.nr. (boedelpapieren Quirijn Jansz. de
Jonge, 1741 en 1745).
- E. J. Haslinghuis en H. Janse, Bouwkundige ter
men. Verklarend woordenboek van de westerse
architectuur- en bouwhistorie, Leiden 1997.
- P. D. de Vos, De vroedschap van Zierikzee van
de tweede helft der 16de eeuw tot 1795,
Middelburg 1931
19
