dynamisch. Stenen groeien vanzelf in de grond, zegt het volksgeloof,
of ze vallen uit de hemel. De gepolijste neolitische bijl wordt vaak ver
ondersteld uit de hemel te zijn gevallen, ken denkt zich de stenen ge
laden met een goddelijke kracht, Het religieuze denken gaat uit van een
personalistisch wereldbeeld met God aan het hoofd. In de religieuze er
varing is de steen een numineus element. Deze numineuze kracht kan po
sitief of negatief zijn. In het Oude Testament richten de profeten zich
bij herhaling tegen de oude .stenencultus (flabakuk). De numineuze steen
is ondanks zijn veelvormigheid altijd een natuurproduktgeen baksteen.
In de- steen verschijnt het heilige aan den mens, die ervoor huivert. Deze
huivering is de eerste numineuze ervaring. De kracht in de steen kan
zich op velerlei wijzen manifesteren, bijvoorbeeld als geboortesteen. Op
Urk bevindt zich bij de vuurtoren een steen, waarvan de sleutel bewaard
wordt door de mythische oude man op Schokland. Met deze sleutel kan de
steen geopend worden en het nieuwgeboren kind wordt eruitgehaaldhauw
verwant hieraan zijn de vruchtbaarheidsstenen waarvan de menhirs in
•^retagne en elders een voorbeeld zijn. Engeland en Oostenrijk kennen boven
dien konings- en investituurstenen. In de Middeleeuwen werd bij een eeds
aflegging de hand op de altaarsteen gelegd en in Deuteronomium wordt
voorgeschreven dat voor een altaar ongehouwen steen gebruikt moet worden.
In de steen waarop Jacob slaapt is nog de herinnering aan een openba
ringssteen bewaard. Ook de prehistorische grotheiligdommen zijn holle
openbaringsstenen, terwijl de stal van Bethlehem eveneens een grot is.
^e kracht van de stenen kan een therapeutische werking hebben. Soms werd
ze gebruikt om - ratten te bestrijken. Niet alle zieken worden zo ge
nezen. Een enkele maal weert de steen alle kwade invloed af. Grens
stenen dienen niet alleen als aanduiding van eigendom, maar houden ook
kwade invloeden buiten.
De mythe is var bo'ndc n met de cultus waarin men zijn gedrag styleert. De
predikant draagt een toga en schrijdt naar de kansel. De stenencultus
kan zich uiten in een circumambulatioMen beschrijft een kring, zowel om
de hunebedden als om de Kaabadie niet voor niets is voorzien van een
driehoek, het symbool van de moedergodin. Hunebedden worden wel aangeduid
als conus diaboli; het vrouwelijk schaamdeel in de duivel, die zowel man
nelijk als vrouwelijk kan zijn.
In de cultus activeert de mens de in de steen veronderstelde positieve
krachten of hij bezweerde de negatieve. Voor velen is dit thans moeilijk
na te voelen want wij leven in een tijd van sterke ontmythologisering, die
haar oorsprong vindt in de rationalisatie van het wereldbeeld. Daarmee
hangt samen de devaluatie van de Christelijke feesten. Wat is er nog
over van Hemelvaartsdag? De persoonlijke ontmoeting met God wordt steeds
moeilijker en men neemt zijn toevlucht tot surrogaten (Lou de Palingboer).
'Ten slotte nog enkele rationele beschouwingen naar aanleiding van de'
kracht van stenen. Een onderzoek op radioactiviteit heeft verrassende
resultaten opgeleverd. Uit de oudheid is bekend, dat Galenus zijn patiënten
stukjes terra sigillata uit Lemnos toediende, terwijl Plinius geneeskracht
toeschreef aan serpentijn.
W.P.M.
.STUDIEPLAN SCHOUV.'EH-DUIVELAHP EN DE FUNCTIE VaN AIEHIKLEE.
De heren A.J. van den BergheB. Eerhart en N. Loseindcursisten Stede-
bou- kundig Hoger Onderricht 19*63/4 van de Academie van Bouwkunst te
Amsterdam hebben tot taak gekregen een studie te maken over de mogelijke
ontwikkeling van Schouwen-Duiveland in de naaste toekomst. Hun studies
zijn intussen afgedrukt met een inleiding van ir. Jan Petri in het blad
Bouw van 18 juni 1966. Het is interessant kennis te nemen van de ver
onderstellingen, waarop het toekomstbeeld van ons eiland is gebouwd,
alsmede van hetgeen mogelijk te realiseren is.
