'Route will be Folkestone-Flushing'
Uitwisseling van krijgsgevangenen tijdens WO 1 Jules Braat
Bovenstaande woorden stonden in een telegram
dat de Engelse minister van buitenlandse zaken
Grey op 13 februari 1915 aan zijn gezant in
Den Haag stuurde. Het was de routeaanduiding
van een bijzonder transport door de Stoomvaart
Maatschappij Zeeland, namelijk invalide Duitse
en Engelse krijgsgevangenen, die te Vlissingen
zouden worden uitgewisseld.
Onderhandelingen/voorbereiding
Op 4 augustus 1914 brak de Eerste Wereld
oorlog uit. Al vanaf de eerste dag werden
krijgsgevangenen gemaakt, waaronder zich
de nodige gewonden bevonden. Na verloop
van een aantal maanden gingen stemmen
op om zwaargewonde krijgsgevangenen
naar hun vaderland te laten terugkeren.
Door bemiddeling van de Noorse minister
Steen en een oproep van paus Benedictus
XV kwamen daarover onderhandelingen op
gang tussen Duitsland en Engeland.
Frankrijk hield zich afzijdig.
Op 19 december 1914 zond de Engelse
ambassadeur in Rome een nota van de
paus aan Grey, waarin werd voorgesteld
om ernstig gewonde gevangenen uit te
wisselen. Bij de daarop volgende onder
handelingen speelden de Amerikaanse am
bassadeurs in Berlijn en Londen een be
langrijke rol. Het overleg verliep moeizaam,
het ging niet alleen over militairen, ook ge-
interneerde burgers werden erbij betrokken.
Vooral over deze laatste categorie was heel
wat te doen geweest. Over de plaats waar
de gevangenen zouden worden uitge
wisseld bestond echter geen verschil van
mening: dat zou Nederland zijn.
Nog bijna twee maanden verstreken voor
het tot een concrete uitwisseling kwam. Op
6 januari 1915 gaf Engeland de namen van
107 zwaargewonde Duitse gevangenen vrij.
De Duitse lijst verscheen pas op 10 februa
ri. Moeizame onderhandelingen over de
burgergeïnterneerden waren daar debet
aan. Als uitwisselingsdatum werd 15 febru
ari overeengekomen en het Rode Kruis zou
bij deze operatie worden ingeschakeld.
Op 13 februari berichtte het Engelse Rode
Kruis dat voorbereidingen werden getroffen
om ongeveer honderd Duitse gewonden
naar Rotterdam over te brengen. De groep
zou worden begeleid door artsen en ver
pleegsters onder leiding van de Earl of
Onslow. Aan het Nederlandse Rode Kruis
en de Engelse ambassadeur in ons land
werd om hulp gevraagd. Nog dezelfde dag
werd om onbekende redenen de plaats van
uitwisseling veranderd van Rotterdam in
Vlissingen.
Voorbereidingen aan Nederlandse kant
In Nederland had men intussen niet stil ge
zeten. In de nacht van 14 op 15 februari
werd vanuit Amsterdam-Rietlanden een
ambulancetrein naar de Duitse grens gedi
rigeerd en te Bentheim aan de Duitsers
overgedragen. Deze trein was bedoeld om
de Engelse gewonden naar Vlissingen te
vervoeren. Het transport stond onder lei
ding van Dr. Sturkopf, officier van gezond
heid te Amsterdam. Hij werd bijgestaan
door Rode Kruispersoneel en een aantal
militaire artsen in opleiding.
Een tweede trein werd vanuit Amsterdam
Weesperpoort naar Vlissingen overgebracht
om de uit Engeland afkomstige Duitsers
naar hun vaderland over te brengen.
Uitwisseling
Maandag 15 februari 1915 vertrok 's mor
gens een speciale Rode Kruistrein met
Duitse gevangenen van het Londense
Victoria Station naar Folkestone. Op het
perron werd geen publiek toegelaten.
Niettemin zag een groot aantal toeschou
wers het vertrek van de gevangenen, waar
van sommigen zo zwaar gewond waren dat
4
Den Spiegel