Nehalennia zomer 2020 nr. 208
Bosma (voorzitter), W.G. Koning (penningmeester) en -
opnieuw - S.J. Tamminga (secretaris). Vervolgens lezen we
nog van enkele activiteiten in de jaren 1930 en 1935. "De
opkomst hie better wêze kinne.schrijft 'De Zeeuw' op
23 december 1935. Dat klopt, want daarna haalt het Fysk
Selskip de krant niet meer.
Frysk krite
Op het eiland Schouwen-Duiveland wordt eindjaren
vijftig nog een poging gedaan om een succesvolle Frysk
krite op te richten. De Zierikzeesche Nieuwsbode van 24
november 1959 meldt dan ook trots: "Frysk krite (kring)
opgericht te Zierikzee." Het bestuur bestond uit de heren
L. Th. Fennema (voorzitter) en J. Pomper (penningmees
ter) en mevrouw A. v.d. Weg (secretaris). Maar al vrij snel
vertrekt zowel mevrouw v.d. Weg als de heer Fennema. De
laatste melding in de Zierikzeesche Nieuwsbode is van 23
april 1964. De voorzitter, de heer J. Tromper concludeert
"voorzitter dat deze Krite-avonden in een kennelijke be
hoefte voorzien." Tegelijk doet hij een oproep: "Zijn er op
Schouwen-Duiveland nog Friezen die niet zijn aangeslo
ten, dan zijn die van harte welkom in het volgend seizoen."
Maar ook hier loopt het anders dan verwacht. Het nieuwe
seizoen van de Fryske krite haalt in ieder geval de kolom
men van de Zierikzeesche Nieuwsbode niet (meer).
Terug naar Louis Leijdesdorff
Keren we terug naar het begin van ons Friese verhaal;
naar Louis Leijdesdorff. De Fries die zich zo inzet voor de
bevolking van Middelburg: Fries en niet-Fries. Hij lijkt het
perfecte voorbeeld van geïntegreerde vreemdeling - uit
het verre Friesland - die volledig is geaccepteerd. Daar
naast blijft hij ook opvallend verbonden met zijn Friese
wortels. Integratie en behoud van eigen cultuur zijn in ba
lans. De hiervoor gestelde vraag kunnen we beantwoorden
op twee niveaus.
Op groepsniveau - de Friese gemeenschap - blijkt het
moeilijk te zijn, zo niet onmogelijk, om de eigen identiteit
te blijven bewaren. Het aanvankelijke enthousiasme ver
mindert vrij snel en de groep - de krite - verdwijnt uitein
delijk. Ook de herstart ondergaat hetzelfde lot. Voor het
Frysk Selskip Süd Bevelan geldt hetzelfde. En de Schou-
wen-Duivelandse Frysk Krite haalt zelfs een herstart niet.
Op individueel niveau kunnen we zien dat het mogelijk is
om te integreren en de eigen cultuur te handhaven. Een
contradictie, maar één die tot 1940 toch bestaat.
Eind 1940 zegt het echtpaar alle lidmaatschappen en con
tributies op. Louis legt zijn bestuursfuncties neer. De firma
S. van Os - de oorspronkelijke naam van zijn schoonvader
bleef Louis voeren - krijgt in 1941 een herstart onder
leiding van de voormalige meesterknecht H.P. Seybel.
Selma -de dochter - keert, na door de bezetter ontslagen
te zijn, terug naar Middelburg. Haar broer Albert, die in
Nederlands-Indië werkzaam is, komt tijdens de Japanse
bezetting in een interneringskamp terecht en keert in 1946
terug naar Nederland. Maart 1942 worden Louis, Rika en
Selma naar Amsterdam gedeporteerd en daarna verder.
Alle drie worden ver van huis vermoord.
Is het zoals Saul van Messel ooit (in het Nedersaksisch)
schreef?:
As wie ons aigen doagn
van de kelender scheurn -
wos ik as kind al
dat wie hier nait heurn.11
9
Louis Leijdesdorff met zijn echtgenote Rika Louise van Os en hun
dochtertje Selma Rosetta Isidora
Noten
1 Vlissingse Courant, 21 maart 1903/Middelburgsche Courant, 23 en
24 maart 1903 en Zierikzeesche Nieuwsbode, 24 maart 1903.
2 In 1903 wordt zoon Albert geboren en in 1906 dochter Selma Ro
setta Isidora.
3 Pieter Jonker, Marga Kool en Adri Offenberg: Hou vremd ik blief.
Saul van Messel. Joods dichter in het Nedersaksisch. Oosterwolde,
Stichting Stellingwarver Schrieversronte, 1985.
4 In Fryske Krite is in feriening dy't as doel hat it behalden en fer-
sterkjen fan de Fryske taal en skiednis en alle kulturele aspekten dy't
dêrmei ferban halde. Der binne Fryske Kriten yn en buten Fryslan.
De koepelorganisaasje is it Frysk Boun om Utens. Bron: https://
fy.wikipedia.org/wiki/Fryske_Krite.
5 Vlissingse Courant, 14 augustus 1903 en Middelburgsche Courant,
15 augustus 1903
6 Ds. Lützen Wagenaar, predikant te Middelburg (1898-1910), schreef
een toneelstuk: Tsjerk Ages (1876).
7 Nieuwe Zeeuwsche Courant, 28 maart 1905.
8 Hij schreef onder andere het artikel "Friezen en Zeeland" voor de
Friesche almanak van 1892.
9 Middelburgsche Courant, 26 februari 1934.
10 Notulen van de krite Frysk Selskip Slid Bevelan zijn (nog) niet terug
gevonden. We weten dan ook niet of de krite 'officieel' is opgeheven
of slapende is geweest.
11 Saul van Messel, Vrouger ofloater. Winschoten, Van der Veen, 1969,
16.
t
