Maritiem erfgoed in het Deltagebied 5
De Blazer
Pau Heerschap
In het vorige nummer van Nehalennia deelde ik mee
dat ik de reeks Maritiem erfgoed na vier afleveringen
ging stoppen. Wim de Vrieze, lid van onze vereniging,
maakte mij er echter op attent dat ik toch nog één oud
scheepstype aan de orde moest stellen, namelijk de bla
zer. Inderdaad, hoe kon ik die vergeten! Tot in de jaren
zestig van de vorige eeuw lagen de havens van Ouddorp,
Goedereede-Havenhoofd en die van Stellendam nog vol
met dit scheepstype. Bovendien was mijn grootvader, naar
wie ik genoemd ben, in 1908 voor de Nieuwe Waterweg
bij het laveren door de giek van een blazer overboord ge
slagen en verdronken. Hij spoelde aan op het strand van
's-Gravenzande en is toen in die plaats ook begraven. Hij
maakte deel uit van een bemanning die vanaf Goedereede-
Havenhoofd op de Noordzee viste. Dus maar weer eens
naar Wout Dijkstra in Bruinisse voor informatie.
Paesens-Moddergat
Als heel jong hoorde ik in Ouddorp de namen noemen
van de vissersdorpjes Paesens en Moddergat, als er over
blazers gesproken werd. Deze twee plaatsjes liggen als een
soort tweelingdorp aan de Friese waddenkust in de buurt
van Anjum, bekend van de boeken over de Franse tijd
van de kinderboekenschrijver Sibe van Aangium. De twee
plaatsjes maken deel uit van de gemeente West-Dongera-
deel. Vandaar de letters WL op de zeilen van de schepen.
Als ik bij de familie Dijkstra in Bruinisse aankom, ligt er
al weer een stapel informatie klaar. Ik noem de namen
Paesens en Moddergat en Wout pakt gelijk een boekje dat
over deze plaatsen handelt. Ik vertel dat ik de indruk had
gekregen dat alle behouden blazers na de scheepsramp van
1883 naar de kop van Goeree waren gekomen. De werke
lijkheid blijkt echter anders te zijn.
Het boekje is een informatieve gids van het museum 't
Vissershüske in Moddergat. Uitvoerig wordt de ramp van
6 maart 1883 besproken. Na een lange, koude en storm
achtige nacht nam de storm in de loop van de 6e maart
in kracht toe. Het ene na het andere schip ging ten onder
en sloeg onder andere op de kusten van de Waddenei
landen te pletter. Van de 21 schepen bleven er slechts vijf
behouden. 83 jongens en mannen uit de eerder genoemde
vissersplaatsjes kwamen om in de golven. Maar ook 26
vissers uit Urk, 9 uit het Groningse Zoutkamp en 3 uit
Den Helder lieten het leven. Het was een ramp van onge
kende proporties. Een groot deel van de beroepsbevolking
was weggevaagd, er waren talloze gebroken gezinnen,
met een toekomst van jarenlange armoede. De tweemast
blazer WL 15 behoorde tot de vijf schepen die behouden
terugkeerde. De bemanning, bestaande uit schipper Anne
Groen, zijn zonen Jan, Hille en Klaas en de knecht Tiete
kwamen behouden aan wal in Wierum. Later werd de WL
15 verkocht aan W. Redert uit Goedereede en daar gere
gistreerd als GO 15. Eén blazer uit Moddergat kwam dus
maar terecht op de kop van Goeree.
Nehalennia winter 2019 nr. 206
Wout pakt een ander boekje Zuiderzeevlootscheepsmodel
len in Museum Spakenburg' en zegt: 'Kijk, dit is ook inte
ressant.' Hij bladert en toont de bladzijden 84 en 85. Daar
op een afbeelding van een model van de blazer TX.33. Hij
leest voor: 'De oorspronkelijke TX.33 werd gebouwd in
1918 bij de werf De Hoop in Workum. Opdrachtgever was
Cornelis Drijver van Texel. Als TX.33 heeft het tot 1931
vanaf Texel gevist. Het schip is verkocht naar Ouddorp
en kreeg het registratienummer OD 4. In 1957 kreeg het
IJmuiden als thuishaven met als nummer IJM 23. Tot 1960
is het voor de visserij gebruikt. Later is het in de recreatie
vaart terechtgekomen.'
De blazer
Wout vertelt: 'De blazer is een schip dat veel op een
Lemster aak lijkt. Het is zwaarder uitgevoerd, met rechte
hoge boorden vanaf de waterlijn. De bolle spantvorm
loopt in het achterschip geleidelijk op in een S-vorm. Je
had zowel éénmasters als tweemasters. De blazer ontstond
in de tweede helft van de 19e eeuw. Het schip had weinig
diepgang en was goed bestand tegen regelmatig droog
vallen. Die geringe diepgang had ook een groot nadeel.
Het schip had gewoon te weinig ballast. Er zat gewoon te
weinig hout in het water. Dat zorgde ervoor dat het schip
op volle zee niet erg zeewaardig was. Het kon gemakkelijk
kapseizen. Dat was gewoon ook het probleem bij de ramp
van 1883 met de vloot van Paesens en Moddergat. Al in
de jaren 60 van de vorige eeuw werden bijna alle blazers
vervangen door kotters.
Meer weten?
Verdwenen schepen, G. J. Schutten, Zutphen 2004
De schoonheid onzer binnenschepen, W. J. Dijk, Amster
dam 1964
Oude Zeilschepen en hun modellen, E. W. Petrejus, Bus-
sum 1973
De ramp van Moddergat, R. IJbema en H. de Haan, Mod
dergat 2008
Zuiderzeevloot, Scheepsmodellen in Museum Spaken
burg, z.j.
11
Wout zoekt het weer op.
Mode! uit museum Spakenburg
