LEERPLAN.
echter is den bevolking der school geslonken en het staat te
bezien often dien opzichte spoedig verbetering zal intre
den'.11
Over de oorzaken van de teruggang heeft hij een jaar eer
der al uitvoerig geschreven. Van Loen is van mening dat
het voornamelijk verband houdt 'met de opvattingen van 't
grootste deel van Middelburgsch Israeldat aan dit onder
wijs geen groote waarde gehecht wordt, vooral niet, als het
in botsing komt met het onderwijs en andere kundigheden,
gegeven uren voor het godsdienstonderwijs bestemd.'
De concurrentie van de bioscoop en een kortstondige
onderwijzing van een privaatleraar winnen het van 'een
jarenlange Godsdienstschool. 'n De situatie is in 1918 zon
dermeer dramatisch te noemen. Van Loen schrijft: 'De
bevolking der school bestond uit slechts één leerling van
12 jarigen leeftijd, die pas begonnen was ook wat Gods
dienstonderwijs te ontvangen. Zeer ver had hij het nog niet
gebracht. Zijnen vorderingen bestonden in 't begin van
Hebreeuwsch te stamelen en in de kennis van een paar lof
zeggingen. Ziedaar alles, wat de Middelburgsche godsdienst
school sit venia verbo opleverden'.13
De structurele wijziging van het Israëlitische schooltoe-
A. VOOE DE JONGKN8-KLASSEN.
Laagste klasse.
Lezen letters, klanken, zuivere en gemengde lettergrepen.
Lofzeggingen*): No. 1 -12 met vertaling (meest gebruikelij
ke en tevens gemakkelijke). Bijbelsehe geschiedenis tot Joseph.
Tweede klasse.
Lezen(wenschelyk daarby te gebruiken de gewone dage-
lyksche gebeden).
Lofzeggingenherhaling van het vroeger geleerde, vervol
gens No. 1315 met vertaling.
Vertaling der gebeden de drie afdeelingen van yav nNnp
en de drie eerste niD"0 van riivy nilOtf.
Geschiedenis: tot den dood van Mozes.
Lijstje deb Lofzeggihgen
1 x*xion
2 *?3ne>
8 pn
5 mmo
6 ffiin
7 a*r* nS*o3
8 musea ton
9 nx*xJiixoSr
10 t]B sroS
12 cürtr vzbo
15 pn
16 '»non bv
17 ji»w "DIT
18 ma»
19 nou?
23 0*03 nvrz
24 np*3
25 nxo
27 icir
28 0»n»3 *3*0
29 0*503
81 aio rr»i
32 31P Jöü
83 "cn vsSw
84 muin roi3
35 ios nx
36 Soun
87 3ion
38 p
89 mvo
40 msaspuv
42 uwsno jnov
43 rrno
44 1*? 7U3P
45 0S1
46 03 *S nw
47 pV»03D 31*Ü?
49 nssbn
50 1D*33nS
51 oxn '•■uxo
52 Vnaon
53 p4en n*3n1?
54 pbun mxo bf
55 rev bp u pW?
'3.1 01*1 310 01»
56 0**73 n*7*2» bx
57 p 7\bn tmrrto
rem
Nehalennia winter 2019 nr. 206
zicht sinds 1870 - de invoering van de ressortale onder-
wijsinspecteurs - heeft tot gevolg gehad dat er een zeer
grote diversiteit van beoordelingen over het joods gods
dienstonderwijs ontstond. De uniformiteit die er tot 1862
was werd vervangen (tot 1870) door de diverse verschil
lende inzichten van de elkaar jaarlijks opvolgende opper
rabbijnen. Formeel werden de opperrabbijnen vanaf 1870
verantwoordelijk, maar zij heten zich regelmatig voor de
uitvoerende taken vervangen door rabbinale assessoren.
Uiteraard hebben deze vervangingen invloed gehad op de
staat en de beoordeling van het toenmalige godsdienston
derwijs. De wet van 1857 plaatste feitelijk het godsdienst
onderwijs buiten de reguliere scholen. N. Dodde trekt
daarop de volgende conclusie: 'Het buitenschoolse gods
dienstonderwijs zou in de loop van de tijd onderwijs worden
van een tweede garnituur. Alle instituten voor joods gods
dienstonderwijs hadden van doen met godsdienstonderwijs
aan de rand van het maatschappelijk onderwijs. Vooral in
kleinere plaatsen werkte de scheiding tussen godsdienst
onderwijs en maatschappelijk onderricht nadelig uit; een
school voor louter joods-godsdienstig onderwijs kon zich in
bedoelde gemeenten niet of nauwelijks ontwikkelen of zelfs
handhaven'.14
Voorlopige conclusies
Wanneer we de positie van het joods-Middelburgs on
derwijs bezien, gebruikmakend van de drie 'barriers' van
Tine Visser, dan kunnen we op basis daarvan het volgende
opmerken:15
4 nensn
11 »3*nni?
13 V>DDn
14 *1X* 1BV
20 naiD
21 3^*?
22 "O pW?
26 TllÜ
41 ïnoDnop^no
48 ntlTD
Leerplan Joods Onderwijs
Synagoge na de restauratie
Toegangsdeur synagoge vanuit de Herenstraat
