Nehalennia najaar 2017 nr. 197
Canada
Confronterend
Weerwoord
IlSsI
11
16 juni 1920 naar de Biesbosch, en vertrokken weer op 30
januari 1929, naar het toenmalige Nieuw en St. Joosland.
In de Biesbosch woonden zij eerst in het knechtshuisje
(Biesbosch 712/het Zalmpje), later langs de Bandijk (Bies
bosch 699/Kievietswaard)Ter toelichting: de huizen in de
Biesbosch waren doorlopend genummerd. Laurens Deur-
loo was knecht bij Jacob Kodde, hij is de brute boer van de
Koning Willem III-hoeve. Tijdens hun verblijf in de Bies
bosch kregen Laurens en Maartje nog eens vier kinderen,
in 1921, 1922,1925 en 1927.
De desbetreffende boer heette voluit Jacob Leendert
Kodde, geboren op 18 januari 1881, nota bene ook in St.
Maartensdijk en overleden in Werkendam op 9 november
1969, op 88-jarige leeftijd. Deze Jaap was getrouwd met
Wilhelmina Jacoba ('Groede') Manneke, geboren op 21
november 1888 in Poortvliet, overleden op 24 maart 1963
in Werkendam, 74 jaar oud. De beide echtelieden hadden
zes kinderen, drie meisjes en drie jongens, van wie alleen
de jongste, Cornelis Kodde (1924), in 2012 nog leefde,
in Flevoland. Een andere zoon, ook Cornelis (1922) ge
naamd, is al voor 1925 verdronken in een melkput.
De oudste zoon van Jaap Kodde, Pieter (geboren op 1 fe
bruari 1920; overleden 9 mei 1997) heeft volgens Wikaart
de boerderij van zijn vader overgenomen. 'En hij is die
blijven runnen totdat zijn zoon, die ook Jaap heette, de
boerderij weer voortzette. Jaap is in 2004 geëmigreerd
naar Canada, waar hij opnieuw boer werd.'
Het schooltje dat Marie bezocht, is inderdaad de Biesbo-
schschool. Wikaart toont een groepsfoto uit 1925 waarop
Marie staat, haar broertje Cornelis (6 februari 1916), plus
de twee kinderen van de boer Kodde, Bets (Elizabeth Pie-
ternella; 6 augustus 1915) en Sina (Jozina Neeltje; 20 au
gustus 1914). Het huisje waar het gezin Deurloo indertijd
woonde, is volgens Wikaart vermoedelijk de woning die
nog altijd pal naast de school staat, enigszins van de dijk
af.
'Dit was een beetje armzalig huisje, zo klein dat de geiten
in de huiskamer stonden', zei men wel. In dit authentieke
kotje woonden tot in de jaren negentig een broer en zus,
die er ergens in de jaren twintig zijn geboren. De familie
Deurloo moet er vóór die tijd gewoond hebben. Het was
een huurwoning. Ondertussen is het grondig verbouwd.'
De hamvraag is: maar is deze Marie inderdaad Marie
Eikenhout-Deurloo?
Ja, laat Kees Slager desgevraagd weten. Hij onthult dat Ma
rie er toentertijd al volstrekt geen probleem mee had om
haar naam bekend te maken. 'Zij had geen enkele behoefte
aan anonimiteit.' Maar enkele van de andere vrouwen
maakten wel bezwaar. Zij vreesden voor 'mogelijke her
kenbaarheid'; hun verhalen waren immers nogal confron
terend. Waarna Slager besloot alle vrouwen te anonimise
ren. Hij beperkte zich tot hun voornamen, en dat bleef zo
tot de laatste herdruk van 'Zeeuwse Vrouwen.
Als bewijs dat Marie zich niet geneerde voor haar naam,
wijst hij erop dat hij haar over haar barre leven in de Bies
bosch heeft laten vertellen voor de radio: in de uitzending
van 3 oktober 1989 van 'Het Spoor Terug', een serie te
rugblikkende radio-uitzendingen van de VPRO. Later, in
2000, is Kees Slager met Marie nog eens teruggegaan naar
die schuldige plek aan de Galeiweg, nu voor 'Onvoltooid
Verleden Tijd', ook van de VPRO-radio, dit keer voor een
serie over arbeiderslevens. Dat programma is uitgezon
den op 13 augustus en is nog altijd terug te beluisteren
op de website van de VPRO, via deze link: http://www.
vpro.nl/programma/themakanalen/afleveringen/2810772/
items/6871567/media/13617628/.
Ook in deze aflevering wordt Marie's naam weer gewoon
aangehaald.
Tot besluit meldde Slager: 'Marie is een paar jaar geleden
overleden, in Kats, waar ze lang heeft gewoond. Ik heb nog
het woord gevoerd op de begrafenis. Later heb ik ook haar
kinderen en kleinkinderen weer ontmoet, toen het toneel
stuk werd opgevoerd.'
Behalve haar naam, zijn ook de namen van de drie andere
vrouwen uit het toneelstuk genoemd, meestal aan het eind
van de voorstellingen. Het waren Dientje Pik uit Goes, Gré
Don uit Yerseke en Kommertje Raats uit 's-Heerenhoek.
Mededeling tussendoor: een deel van bovenstaand ver
haal is in november 2012 gepubliceerd in het historisch
tijdschrift van Werkendam, Effe Lustere geheten. Voor dat
stuk is geprobeerd hoor en wederhoor toe te passen, door
de enige nog levende zoon van Jacob Kodde op te sporen,
Cornelis in Dronten. Hij was toen 88.
Hem wordt het aanbod gedaan dat hij het Biesboschdeel
van Marie's levensgeschiedenis krijgt toegestuurd. Dan
kan hij zelf lezen waarom Marie vindt hoe slecht zij en
de haren zijn bejegend door de familie Deurloo, en daar
een fatsoenlijk weerwoord op formuleren. Maar Cornelis
Kodde houdt dat af. Hij kent Marie Deurloo niet, zegt hij,
en ook het boek niet. Hij heeft geen behoefte om er ken
nis van te nemen; laat maar. 'Ik weet er niets van, van die
toestanden.'
Dat klopt ook wel. De heer Kodde was nog piepjong, een
baby pas, toen Marie Deurloo, ook een kind nog, in op
dracht van zijn vader op het land als landarbeiderssloof
zwoegde.
Nadat Laurens Deurloo op 1 mei 1921 was ontslagen door boer
Kodde, moest het gezin het knechtshuisje bij de hoeve verlaten.
Het kwam nu pal naast de Biesboschschool te wonen, in deze wo
ning. Foto: Gert van Engelen
