m
5>
m
10
Toneelstuk
Anhief
w
De scholieren van het Biesboschschooltje in 1925. Marie Deurloo
staat volgens de Historische Vereniging Werkendam in de tweede
rij van bovenaf, als tweede links. Haar broertje Kees staat in de
een na laatste rij onderaan, als tweede rechts. De kinderen Bets
en Sina Kodde staan in de derde rij van bovenaf, respectievelijk
als vierde van links en tweede van rechts. Foto: Historische Ver
eniging Werkendam
had gebaard, nog langer zwaar werk te doen. Zij is toen
vooral in de huishouding gaan helpen, in Kats, haar dorp.
'Soms had ik vijf werkplekken per week. In totaal heb ik
op dit kleine dorpje in drieënzestig huisjes schoonge
maakt.'
Het aangrijpende verhaal van Marie gaat in het boek nog
pagina's door. Haar is aan kommer weinig bespaard geble
ven. Maar het is wel duidelijk: over haar leven is altijd de
sluier van uitbuiting blijven hangen.
Om haar levensverhaal af te ronden: op haar 72ste werd
ze opnieuw door een arts gedwongen te stoppen, met bui
tenshuis werken. Volgens Kees Slager ervoer ze dit als een
straf; ze was zo vergroeid met werken dat ze er niet meer
mee kon ophouden, óók toen het financieel niet meer
nodig was. Ze was welbeschouwd verslaafd geraakt aan
werken. Toen Slager haar opzocht voor zijn boek, op haar
81ste, zat ze volgens hem 'al negen jaar te proberen af te
kicken van haar werkverslaving'.
Lukken doet het haar niet echt, constateerde hij, en ook:
'Echt genieten van niets doen; dat zal haar wel nooit luk
ken.'
Maart 2009. Het boek van Kees Slager is al enigszins in de
vergetelheid weggezakt als het Theaterproductiehuis Zee-
landia in Middelburg het ineens uit het niets weer voluit
in de aandacht zwiept. Vier van de zeven levensverhalen
worden door Alex Mallems bewerkt voor het toneel, waar
onder dat van Marie. Het boek van Slager als 'rijke inspi
ratiebron' gebruikend, ontstaat er een muziektheaterstuk
over de dappere vrouwen die bogen, maar niet braken. De
actrice Gonny Gaakeer speelt Marie, in een voorstelling
die op verschillende locaties wordt gespeeld - in Vlissin-
gen, Terneuzen, Hoogerheide, Renesse en Tholen.
De recensies zijn complimenteus. De Volkskrant: 'Een
mooie, sobere en soms aangrijpende voorstelling.' De PZC:
'Een waar toneelfeestje met schitterende regievondsten.'
De Biesboschschool langs de Bandijk in 2012.
Foto: Gert van Engelen
NRC Next: 'Meer dan een tijdsbeeld, het is een serieus ar
tistiek drama over het leven van toen.' Ook bij het publiek
oogst het stuk grote waardering.
Slagers boek krijgt een zoveelste herdruk, waarbij de titel
wordt ingekort tot de titel van het theaterstuk: 'Zeeuwse
Vrouwen'. In deze nieuwste editie blijven de namen van de
betrokken zeven vrouwen nog altijd een streng bewaakt
geheim. Anders is dat in de voorstelling. Aan het slot er
van worden de echte namen van de vier daar gespeelde
vrouwen onthuld. 'Deze vrouwen waren inmiddels allen
overleden, en hun nakomelingen maakten geen bezwaar',
vertelt Kees Slager. Maar dit nieuws, deze openbaring, be
reikt de Biesbosch niet, het raadsel duurt voort.
Voorjaar 2012. Valentine Wikaart, de toenmalige archi
varis van het Biesboschmuseum, verneemt op een dag via
een kennis dat in een oud boek over strijdbare Zeeuwse
vrouwen, een meisje voorkomt dat zich moet afbeulen
voor een boer in de Biesbosch. De identiteit van dit kind
blijft mysterieus, maar haar verhaal bevat enkele handza
me aanknopingspunten over haar verblijf in de Biesbosch.
Om wie zou het gaan, op welke locatie?
Wikaart leest het boek en raakt onder de indruk van
de soms wanhopig neerslachtige ervaringen van meisje
Marie. Ze beseft dat het kind niet alléén staat met haar
trauma's - óveral in Nederland, ook in Groningen, ook
in Zeeland, ook in de veengronden van Drenthe, werden
landarbeiders tot op het bot geëxploiteerd. Maries verhaal
is exemplarisch voor de levens van deze arme hulpelozen.
In het museum beschikt Valentine Wikaart over een ont
zagwekkend archief. Ze zoekt, vergelijkt en raadpleegt
meerdere dossiers, allemaal onveranderlijk gebaseerd op
openbare bronnen, en is er binnen de kortste keren uit: ze
diept gedetailleerde feiten op, over zowel Marie als over de
boer. Zelfs vindt ze een schoolfoto waarop Marie met haar
broertje staat, evenals trouwens twee kinderen van de boer.
In het kort: Marie heet voluit Maria Maatje Deurloo, ge
boren op 26 september 1914 in St. Maartensdijk als eerste
kind van Laurens Deurloo (geboren op 30 april 1889 in
Scherpenisse) en Maartje Cornelia Kaashoek (4 oktober
1892, St. Maartensdijk). Laurens en Maartje kwamen op
