geluidsfragmenten verwerkt en aan de teksten verbonden.
Door op tekst van de voorbeeldzin te klikken, laat men de
computer de zin in het Zeeuws uitspreken.
In 1999 werd dan een CD-ROM gepresenteerd met het
register, de geluidsfragmenten, en nog vele andere infor
matie, zoals allerlei encyclopedische gegevens over de
Zeeuwse plaatsen en ook beeldmateriaal. De CD kan zelfs
het Zeeuwse volkslied zingen! Het project is nu zestien
jaar oud en was zijn tijd blijkbaar te ver vooruit - het was
waarschijnlijk het eerste pratende woordenboek ter we
reld, maar de verkoop ervan werd geen succesverhaal. De
waarde van het geluidsmateriaal zal echter in de toekomst
alleen maar toenemen.
4. De toekomst van de Zeeuwse dialectlexicografie
Heruitgave?
Het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten is uitverkocht; er
moeten zon 8000 exemplaren verspreid zijn. Het Supple
ment is nog beschikbaar - vele Zeeuwen gaan nog zonder
Supplement door het leven. Een heruitgave van het WZD
ligt dus voor de hand - ook al bestaat nu de Zeeuwse Woor-
denbank met daarop WZD en Supplement (zie: http://
www.zeeuwsewoordenbank.nl/), die door de goede zorgen
van Veronique De Tier, de adviseur streektalen in Zeeland,
in 2014 tot stand is gekomen. Via een voorintekening zou
men kunnen zien of de uitgave van een papieren woor
denboek financieel nog haalbaar is.
Men zou ook kunnen overwegen het Supplement in
het WZD te integreren, en dus een herziene uitgave
te maken. Anders moeten eventuele belangstellenden
zowel WZD als Supplement kopen. Ik denk niet dat men
daarmee de nagedachtenis van mevr. Ghijsen onrecht
zou aandoen. Het woordenboek van Van Dale is een paar
tientallen keren herwerkt, en Van Dale is er alleen maar
beroemder door geworden - men heeft de herwerkte
drukken van zijn woordenboek gewoonweg naar hem
genoemd.
Database?
Nu het WZD en het Supplement digitaal ter beschikking
zijn gekomen, kan men denken aan het creëren van een
Zeeuwse lexicografische database, met aparte velden
voor de hele microstructuur van het woordenboek (d.i.
trefwoorden, uitleg, voorbeeldzinnen, plaatsaanduidingen
Via de www.zeeuwsewoordenbank.nl kan men nu al
zoeken in zowel het trefwoordenbestand als in de hele
microstructuur en op die manier vele zaken samenplaat-
sen; met een WZD-database zou men bovendien een hele
reeks nieuwe producten kunnen maken. Een database kan
men bovendien 'verrijken', door bijvoorbeeld thematische
markeringen aan de betekensissen toe te voegen (welke
woorden betekenissen betreffen landbouw, welke gaan
over flora enz.).
Een (verrijkte) database zou o.a. volgende afgeleide
producten (mee) mogelijk maken, al dan niet in papieren
vorm:
- Plaatselijke of regionale woordenboeken (via een auto
matische selectie naar regio of plaats);
- Een woordatlas (via het karteren van de verschillende
woorden voor hetzelfde begrip), met etymologische
uitleg over de woorden;
- Een publicatie enkel gewijd aan de spreekwoorden;
- Een publicatie enkel gewijd aan de uitdrukkingen;
- Een corpus van de voorbeeldzinnen (bijvoorbeeld als
basis voor syntactisch of morfologisch onderzoek);
- Een publicatie enkel gewijd aan een bepaald thema (een
woordenboekje voor de flora, de fauna, de visserij
Dergelijke projecten veronderstellen wel de verrijking
van de database.
Kortom, door de digitalisering van het WZD en de
omvorming van de gegevens naar een database zou het
mogelijk worden om het belangrijkste manco van een
alfabetische ordening, namelijk het alfabetisch uiteen
rukken van wat inhoudelijk samenhoort, ongedaan te
maken.
Voortgezet onderzoek?
Net zoals elders in het Nederlandse taalgebied staan ook
in Zeeland de dialecten onder toenemende druk van de
standaardtaal - de jeugd spreekt een ander Zeeuws dan de
oudere generatie - en ook zijn vele woorden verdwenen
samen met de zaken die ze benoemden. Het WZD zou
kunnen dienen als basis voor wetenschappelijk onderzoek
naar die taalverandering: welke woorden zijn nog bekend
bij de jeugd en waarom?
Waarschijnlijk is er naast opvraging omtrent het 'nieuwe
Zeeuws' ook nog werk te doen in verband met de naam
kunde. Zijn alle toponiemen al opgevraagd, samen met de
dialectische uitspraak ervan? Vele oude (en ook moderne)
toponiemen leven enkel in de mondelinge taal. Hetzelfde
geldt ook voor de antroponiemen - vroeger hadden heel
wat mensen bijnamen die nooit in geschreven teksten zijn
terechtgekomen.
Dialectliefhebbers hebben ook belangstelling voor de
herkomst van de woorden. Gelukkig is daar het Zeeuws
Etymologisch Woordenboek van Frans Debrabandere7, dat
in de grote etymologische databank van het Nederlands
opgenomen zal worden (zie www.etymologiebank.nl).
5. Besluit
Een woordenboek is niet alleen een naslagwerk, maar
ook een inventaris van de kennisinhouden die door de
taalgemeenschap als belangrijk worden beschouwd en
daarom van een benoeming worden voorzien. In een
uitgebreid regionaal woordenboek als het Woordenboek
der Zeeuwse Dialecten gaan dialect en volkscultuur dan
ook hand in hand. Mevr. Ghijsen heeft een aantal zeer
gelukkige beslissingen genomen wat de opbouw van het
woordenboek betreft, en heeft van bij het begin de hulp
gezocht van professionele taalkundigen als dat nodig was.
Ze heeft een monument voor de Zeeuwse taal en cultuur
tot stand gebracht.
