1
in overig Nederland. Toen we in de loop van de jaren ne
gentig terugkeerden naar Zeeland en we meer tijd kregen,
vond iedereen in mijn omgeving (ikzelf ook) dat ik aan
dacht moest gaan geven en vragen voor de verloederende
Zeeuwse historische boerderijen, met die mooie schuren
als mastodonten van hout en riet, gevat in oude, gelaagde
of gestapelde landschappen van grote waarde.
Niet alle oude boerderijen kunnen behouden worden. Wat
zou een goede oplossing voor Zeeland zijn
Aandacht vragen voor historische Zeeuwse hoeves zie
ik als kernopdracht. Om daarmee het maatschappelijk
draagvlak voor onze boerderij enschat te vergroten. Want
daar begint alles mee. Met dat uitgangspunt heb ik men
sen om me heen verzameld en de Boerderijen Stichting
Zeeland opgericht. We geven gevraagd en ongevraagd ad
vies aan particulieren, overheden en instellingen, zonder
als fanatieke actiegroep op te treden of te functioneren.
We zijn actief met publicaties en lezingen, we hebben
een website, en werken samen met Zeeuwse dagbladen,
tijdschriften en met andere media. Omroep Zeeland is
belangrijk voor ons. Onze vierde tv-serie over Zeeuwse
boerderijen en erven wordt momenteel uitgezonden ("t
Hof gemaakt', iedere donderdag na het nieuws). We geven
cursussen, samen met de stichting Landschapsbeheer en
met de ZVU. Samen met Stichting Het Zeeuwse Land
schap proberen we ook historische boerderijen te behou
den of te restaureren. Dat lukt dan soms via de omweg
van de Postcodeloterij. (Het Zeeuwse Landschap heeft, als
natuurorganisatie, soms toegang tot die rijke instantie).
Toch verdwijnen er nog steeds veel historische boerde
rijen. Een aantal hoeves kan gered worden via herbestem
ming, daar schenken we de laatste jaren veel aandacht aan
(zie de tv-serie). Want hoe mooi en waardevol sommige
monumentale hoeves ook zijn, functioneel zijn ze in de
moderne, gemechaniseerde landbouw niet meer. Gelukkig
bloeit de recreatie en een deel van het industrieel bedrijfs
leven. Want in die sectoren kan een oude hoeve uitstekend
dienst doen als representatieve ruimte, als kantine, als
restaurant e.d. Ons uiteindelijke doel is: zoveel mogelijk
boerderijen en erven behouden, zo niet in originele func
tie, dan toch met een zinvolle herbestemming. Daarnaast
22 bevorderen we zoveel mogelijk dat ook bij moderne
agrarische bedrijfsgebouwen streekeigen elementen terug
te vinden zijn.
Welke regio in Nederland zou een voorbeeld kunnen zijn
voor het behoud van streekeigen boerderijen
Er zijn verschillende regio's in Nederland die beter preste
ren met streekeigen erven en boerderijen. De provincies
Friesland en Groningen lopen daarbij voorop. Maar ook
in Twente en Salland blijft veel behouden. Voordeel in al
die regio's is wel dat huis en schuur gewoonlijk één geheel
vormt; alles zit onder één dak. Het grootste probleem in
Zeeland zijn de losstaande oudere schuren, die vaak te groot
zijn voor een woon/werk combinatie. Een wat ruimer beleid
(plus de nodige financiën) van ons provinciale bestuur
zou zeer welkom zijn. Het argument 'geen geld' gaat niet
op voor een provincie die tegelijkertijd 'plan Tureluur' en
'Waterdunen' realiseert en die ook deels financiert. Waarom
is er geen of weinig geld voor cultuur en heel veel geld voor
(omstreden) projecten op gebied van milieu en natuur?
Er wordt veel gedaan aan erfbeplanting. Is daarbij ook een
verschil in streek waarneembaar?
Erfbeplanting is zeker streekgebonden. Op zandgrond zoals
bv. in Brabant zie je op de boerenerven hulst en eik, en
tegenwoordig veel Leylandi-heggen (soort conifeer). Op de
Zeeuwse klei hebben we vanouds veel olmen (iepen), die
gedijen in de zilte wind en de vette klei. Geen betere wind-
singel dan een krans van olmen rond het erf. Net als kas
tanjes. Die staan meestal bij de toegang van de hoeve, zoals
beuken bij de boerderijen langs de Gelderse IJssel. En pas
sant zijn/waren zowel de olmen als de kastanjes bij ons ook
functioneel. De olmen waren de grondstof voor de vroegere
Zeeuwse boerenwagens; de kastanjes zijn geneesmiddel bij
darmkoliek (vooral bij paarden). Zo ook de essen op het
erf; hun hout diende als stelen voor het gereedschap. En op
het Walcherse erf stond vaak een esdoorn. De bladeren van
die boom dienden vroeger om de verse boter in te verpak
ken (beuter-blaeren). Bij de oude boerenplanten is er ook
bijna altijd sprake van nut en sier. Een boerenpioen paeo-
nia officinalis) heeft een prachtige bloem, maar z'n wortels
bevatten een geneeskrachtig poeder dat pijnstillend werkt.
Idem dito voor de hamamelisstruik, het boerenwormkruid,
het vingerhoedskruid, en de herfststijlloos. Die laatste plant
(bolgewas) heet op veel Zeeuwse eilanden een 'naekte juf-
Gerard Smallegange
'Aandacht vragen voor historische Zeeuwse hoeves zie ik als
kernopdracht.'
