Op zoek naar Alva's citadel
Nehalennia najaar 2014 nr. 185
Archeologie in de Gravestraat, Vlissingen
Bram Silkens
Van de dwangburcht van Alva, die werd gebouwd volgens
het model van die in Antwerpen, zijn weinig kaartgege
vens bekend. De kaarten van Adams (1585) en Guicciar-
dini (begin 17de eeuw) zijn de beste voorbeelden. Bij pro
jectie van deze kaarten op de huidige topografie zouden de
wal van de citadel en twee bastions zich ter hoogte van de
Gravestraat kunnen bevinden.
Tijdens de rioleringswerken werd ter hoogte van de
Paardenstraat een circa één meter brede muur aangetrof
fen, die van noord naar zuid schuin door de sleuf liep.
De muur kon over een afstand van 3,5 meter worden
gevolgd. Aan de noordzijde wordt hij deels doorbroken
door een oude gasleiding. De oriëntatie en omvang van
de fundering, alsook de grotere steenmaat lijken sterk
in de richting van een stadsmuur te wijzen. Vergelijking
met oude kaarten suggereert dat het muurwerk mogelijk
een onderdeel vormt van de wal van de eerste stadsuit
breiding. Als de theorie klopt dat delen van Alva's citadel
zijn opgenomen in deze omwalling, kan de hier gevonden
muur toebehoord hebben aan één van de bastions van de
voormalige dwangburcht.
Prinsenhuis
Na het ontmantelen van de burcht in 1572 werd dit gebied
opgenomen in de eerste stadsuitbreiding van 1574. Het
oostelijk deel van de citadel werd zoals gezegd in de
nieuwe verdedigingswerken opgenomen en binnen de
vrijgekomen ruimte werd een rechthoekig stratenpatroon
uitgetekend. Op de hoek met de huidige Hendrikstraat
verrees in opdracht van Willem van Oranje het zogenaam
de Prinsenhuis. Dit imposante huis en de bijbehorende
tuin eromheen besloeg het volledige gebied tussen de
huidige Gravestraat, Hendrikstraat en Simon Stevinstraat.
Het Prinsenhuis zelf stond op de hoek van de Grave- en
Hendrikstraat. De kaart van Adams uit 1585 geeft een
mooi beeld van het complex kort na de bouw. Aan de
oostelijke zijde van de Gravestraat werden tijdens de werk
zaamheden mogelijke resten van de voormalige tuinmuur
van het Prinsenhuis teruggevonden.
Huizen
De Gravestraat is ook niet altijd zo breed geweest als nu.
Met name aan de kruising met de Paardenstraat en de
Commandoweg bevond de rooilijn van de huizen aan de
zuidzijde van de straat zich in de 17de en 18de eeuw een
stuk meer naar het noorden. Tijdens de rioleringswerken
werden hier op slechts 50 centimeter onder het huidige
straatniveau goed bewaarde resten van deze huizen terug
gevonden. In totaal konden de funderingen van minstens
drie huizen worden opgetekend. Twee daarvan hadden
nog een kelder met een rode tegelvloer. De trap van één
van deze keldertjes is bewaard gebleven. Restanten van
In de Gravestraat/Commandoweg in Vlissingen is recentelijk de riolering vernieuwd. Hierbij werd een sleuf van circa 3
meter breed tot een diepte van circa vijf meter gegraven. In het verleden was op deze diepte al een betonnen riool gelegd.
Hoewel delen van het traject bij de aanleg van het vorige riool al verstoord waren, werden de werken toch nauwlettend in
de gaten gehouden door de Walcherse Archeologische Dienst. Studie van oude kaarten en bronnen gaf aan dat onder de
straat mogelijk resten van de verdwenen citadel van Alva, de 16de-eeuwse stadswallen, het Prinsenhuis en oude woonhui
zen konden liggen.
Muurwerk van de 1 öde-eeuwse stadsmuur (eerste stadsuitbrei
ding), mogelijk teruggaand tot de citadel van Alva (WAD).
Uitsnede van de kaart van Adams (1585), met het Prinsenhuis.
