Van de Zeeuwse Dialeetverênigieng
zdv
Van de redactiecommissie
Als dit nummer bij u in de bus valt, is het intussen najaar.
Het is de tijd dat de dagen korten en de nachten lengen.
De tijd van koude nachten en ochtendmist, de tijd ook van
felle stormen. Alles bij elkaar een reden om in deze inlei
ding wat dieper in te gaan op het weer en de weersvoor
spelling. Tegenwoordig is het niet moeilijk om het weer te
voorspellen met allerlei moderne hulpmiddelen. Zo zijn er
zogenaamde apps ontwikkeld waarmee je op je telefoon,
tablet of ipad kunt zien wat van uur tot uur het weer zal
zijn. Vroeger was dat anders. In het gunstigste geval kon je
beschikken over een weerglas (een barometer), maar ver
der was het behelpen met de almanak, een weerboompje,
(een plant in een stopfles met water) en vooral kijken naar
de lucht en de gestalte van de maan en het constateren van
bepaalde lichamelijke ongemakken, zoals steken in de rug
of jeuk op het hoofd. Op die manier werd veel ervaring
opgedaan, vooral door mensen die vanwege hun beroep
met de natuur te maken hadden, zoals vissers en boeren.
Mijn grootmoeder stamde uit een geslacht van vissers en
mijn grootvader was van boerenfamilie. Daardoor had
mijn moeder veel ervaring opgedaan met het voorspellen
van het weer. Als het 's morgens regende en ik klaagde dat
we wel weer niet naar het strand konden die dag, zei ze
bijvoorbeeld: 'Wacht mar of, want as vanmiddeg de maene
opkomt dat zal 't wel edae weze mit de regen.' Ze keek dan
even op de kalender hoe laat die op zou komen en zei dan:
'Om half drieje zal 't wel draog weze in ik dienke dat dan
de zunne nog wel zal deurkomme. Dan ka j' daernae nog
wel nae strange.' En jawel hoor, haar voorspelling kwam
meestal uit.
Die ervaringen met het weer hebben geleid tot het
ontstaan van bepaalde weerspreuken. Tijdens de laatste
bijeenkomst van de dialectwerkgroep-noord in Zierikzee
kwam dit onderwerp ter sprake en we besloten dat dit wel
een aardig onderwerp zou zijn voor de vragenlijst. Neeltje
Kik, lid van de werkgroep uit Bruinisse, belde er een paar
dagen na de vergadering maar een aantal door. Hier vol-
Zêêuwse Dialect
Verênigieng
gen ze, met indien nodig, een verklaring erbij:
- 'n Locht as 'n zêêeen donkere onweerslucht.
- Nae Sint Jan neemt de zee 't onweer niet mêêr an.
- As de wind komt voor de regen, kan m'n zeiltje d'r wel
tegen, mar as de regen komt voor de wind, bèrg dan je
zeiltje hêêl gezwind.
- Al is een joodse sabbath nog zo kwaed, de zunne schient
toch, 't vroeg of laet.
- 't Is ellefuure, de ouwe wuuven hè koffie edronke, in dan
woordt draoge.
Ook in de negen regioboeken met de Zeeuwse dialecten
zijn in het hoofdstuk 'Het weer' - de onderwerpen zijn
systematisch in hoofdstukken ingedeeld - weerspreuken te
vinden. Zo vond ik voor Goeree-Overflakkee:
- M'n eksteraoge steekt zóó, m'n kriege regen.
- De schutteldoek stienkt zóó, m'n kriege regen.
- De locht is gekarteld, mèrge regent dat 't spartelt.
- Nege daegen snêêuw, nege weken snêêuw!
- Draoiende winden in uuthuuzige vrouwen binne niejt te
vertrouwen.
- 'n Noordewind is altied koud, zeit Jaopie, wêêr 't 'n aok
vandaen komt.
Met deze laatste spreuk zijn we tevens op een ander
onderwerp terecht gekomen, namelijk: de zogenaamde
'zeispreuken', maar daar komen we wellicht in de vol
gende Nehalennia op terug. Veel van die oude spreuken
worden niet meer begrepen, omdat zowel de visserij met
zeilschepen als het intensieve handwerk in de landbouw
verdwenen zijn. Kent u ook dergelijke weerspreuken voor
uw plaats of regio, laat ze ons weten. Let daarvoor ook op
de vragenlijst in dit nummer.
De dialectredactie heeft er naar gestreefd om er een boei
end en leerzaam geheel van te maken en wenst u weer veel
lees- en kijkgenot.
Verenigingsnieuws
De jaarlijkse dialectendag komt er weer aan. Deze keer
komen we samen in Kapelle, in De Vroone. Voor veel van
onze leden is dat geen onbekende locatie. In voorgaande
jaren waren we herhaaldelijk te gast in deze gelegenheid.
U zal het al gezien hebben: er ligt een speciale flyer in de
uitgave. Om nog eens extra aandacht aan dit evenement te
schenken. En leg het formulier op tafel, zodat ook ken
nissen en visite erop geattendeerd worden. Dus tot ziens
in Kapelle.
Het strand bij de vuurtoren van Ouddorp. Dreigende lucht tijdens
de storm van 27 oktober 2013 (foto Pau Heerschap).
