Over boeken
corrs \oav 1330
Nehalennia najaar 2014 nr. 185
Cats voor 1530
Gerard van der Wal, Cats voor 1530. De geschiedenis van
Cats en van de twee riddergeslachten Van Cats (Kats/Rot-
terdam: Kick Uitgevers, 2014). ISBN 9789044315301,
€25,--.
'Toen ik acht jaar geleden begon met het verzamelen van
gegevens over het verdronken Cats, dat in 1532 in de
golven verdween na de toenmalige stormvloed, kon ik niet
vermoeden dat het een spannende en veelomvattende his
torische tijdreis zou worden,' schrijft Gerard van der Wal
in de inleiding van zijn boek over Cats. Van der Wal, ook
redacteur van Nehalennia, heeft Cats voor 1530 bestemd
voor een alge
meen publiek van
historisch geïnte
resseerden, en dat
is te merken ook.
Het in een groter
dan A4-formaat
uitgevoerde boek
is schitterend - je
zou bijna zeggen
'smakelijk' -
vormgegeven
door Lenny van
Broekhoven en
Onno de Graaf.
Het zeer over
vloedige beeld
materiaal behelst
naast veel con
temporaine en
cartografische
afbeeldingen
en plaatjes van
archeologische
vondsten, om
maar enkele
belangrijke ca
tegorieën te
noemen, ook tal van 'historiserende' prenten uit latere pe
rioden, waarmee het boek ook een staalkaart is geworden
van historische illustratiekunst uit de achter ons liggende
eeuwen. De auteur streefde er dan ook naar om 'naast de
geschiedenis van Cats en het riddergeslacht ook letterlijk
inzicht te krijgen op het leven in de middeleeuwen, zodat
men zich kan inbeelden hoe dat leven er toen uitzag'. Een
dwaaltocht langs de afbeeldingen is op zich al een 'veel
omvattende historische tijdreis'. De tekst omvat zestien
hoofdstukken, waarin behalve bekende hoofdrolspelers
zoals Nicolaas van Cats onder meer de functies van Cats
(zie ook de vorige Nehalennia!), het kasteel, handel en
scheepvaart, de relatie met Jacob van Maerlant, omringen
de verdronken dorpen en de St.-Felixvloed van 1530 aan
de orde komen. Cats voor 1530 is verkrijgbaar bij de goede
Zeeuwse boekhandel; het kan ook besteld worden (dage
lijks tussen 9.00 en 22.00 uur) via Galerie Kats, Dorpstraat
16 Kats, e-mail lenontwerp@zeelandnet.nl Bij toezending
worden verzendkosten gerekend. Enkele hoofdstukken
zijn in te zien via www.galeriekats.nl/waterpaard.
17
Pieter Cornelisz. ende Pieter Willemz. scoudt hebben gehuert den bier
assijse van mijn here van Beveren sullen de voirs. assijsenairs
noch dair en boven betaelen t' huere coste alle maende der Clarissen
buten deser stede acht tonnen biers vrij van alle coste mitten biere die
mijn voirs. here den doester maelnisse gegeven ende gegeven heeft'. ZA,
Archief Stad Veere (ASV), Rekening van de rentmeester Jacob Campe
1571, inv. nr. 2510. 'De Clarissen buyten der Vere betaelt een jairlicxe
aelmoesse tot wedersegghens van hondert ende vijftich ponden 't siaers
uuten bierexeys voorn, tot haerlieder drynckbier'.
10. ZA, Heilig Sacramentsgilde te Veere, rekening 1570, inv. nr. 14, fol.
6v.Betaelt voor een sack terwe voor de binnen zusters van den Claris
sen om dat zijlieden den hoyen ende crancen gemaect hebben naer
costume VIII s. gr.' en fol. lOv. 'Alnoch betaelt den Clarissen neffens der
Vere over een sack ingevoegd: terwe) die men haerl. ten achteren ge
bleven was voor date deser rekeninge anno XVc negenentsestich, van de
hoyen ende crancen gemaect te hebben in de octave van 't sacrament,
de somme van VII s. gr.'. De feestdag van het sacramentsgilde werd
gehouden op Sacramentsdag, de tweede donderdag na Pinksteren. Er
werd die dag een processie gehouden waarbij de gildebroeders van
het sacramentsgilde het Mariabeeld droegen. De kerk was versierd
met tapijt- en borduurwerken. In de jaren voor 1569 maakten meisjes
uit Veere de blader- en bloemkransen die in de kerk werden opgehan
gen. Als dank daarvoor kregen ze allerlei lekkernijen en mochten 's
avonds bij de muziek van een speelman dansen.
11. ZA, ASV, inv. nr. 1700-1, juni 1561. 'An mijn heeren burchmrs. ende
scepenen der stede van der Vere. Vertoocht oetmoedel. de pater ende
conventualen van Sinte Clarissen clooster nevens der Vere, uwe scamele
dienaers ende dienarissen, hoe warachtich is dat zij anders niet en
hebben wairop leven dan de aelmoessen ende caritate van den goeden
luyden. Ende alzo zeker casijn ende dueren inne den pant ruyeneren
ende noodelick is vernieut te zijne, gemerct de zelve suppl. in 't convent
dair duer niet bevrijt en zijn in huerl. clooster ende gescapen zijn
winters daechs van den guaetwillegen bescadicht te zijne ende op dat
dair inne zoude mueghen voorsien worden, keeren heml. de suppl.
reverentel. tot ul. mijne heeren, biddende t 'ordonneren ende bevelen de
fortificatiemrs. deser stede 't zelfve te willen doen maken zoo 't minst
ende proffijtelicxt wesen sal ende over zulcx henl. te gonnen apostille
an de marge van desen zelfve doende zult heml. obligieren voor 't wel
voeren van den stede van der Vere te bidden'. In de kantlijn staat dat
burgemeesters en schepenen op 13 juni 1561 Jacob Campe, ontvanger
der fortificatie, authoriseren de gevraagde herstellingen te laten doen.
12. ASV, Rekening van de Tafel van de Heilige Geest 1572, inv. 569, fol.
26v. 'Extra ordinaris uuytgheven. Betaelt den Clarissen van 't clooster
buten der stede van der Vere de somme van zes schell. acht grooten vis.
over haerl. moeyte ende dienst van de cleeren daer men in 't gasthuys
voorn, misse mede gedaen heeft gerepareert, gewassen ende broot ende
wijn daertoe gelevert hebben, volgende haer quictan. dus hier VI s. VIII
gr--
13. ZA, Rechterlijke Archieven Zeeuwse Eilanden (RAZE), Rol van
criminele zaken van de stad Veere 1514 - 1552, inv. nr. 277a, fol. 57v.
14. Dr. C. Rooze-Stouthamer, Hervorming in Zeeland, Goes 1996, pag.
243.
15. SAV, inv. nr. 1700-1 (7 juli 1570).
16. Ibid., Rekening van rentmeester Jacob Campe over het jaar 1574, inv.
nr. 2510: 'Alzoo de Clarissen vuyten der Vere metter beghinsel vanden
troubel anno twee ende tzeventich van hier naer Brabant verhuijst zijn,
wordt huerluyder jaerlicxe aelmoesse hier vuytgetrocken met niet'.
17. Franc. Leven, 17, (1934), pag. 172-180.
18. J. Ermerins, Eenige Zeeuwsche Oudheden, uit echte stukken opgehel
derd, vol. 3, pag. 32.
19. RAZE, inv. nr. 402, fol. 98v.
