Bizonder is dat toch eigelek in zoon stikkie in dialect as dit:
'n combinasie van iejts heel moderns, 'n smartphone in iejts
hêêl oudsnaemelek oud-germaanse naemvalsuutgangen,
voor wie goewd las.
Pau Heerschap, dialect van Ouddorp
Van de adviseur streektalen
Moderne woorden en dialed: antwoorden uit
Vraag en Antwoord 1
Pau Heerschap heeft het in z'n stikje over zijn smartphone.
In de eerste vragenlijst van Vraag en Antwoord, een
dialect-internetenquête, werd gevraagd of Zeeuwen ook
nieuwe (dialect)woorden gebruiken voor bijvoorbeeld een
smartphone. Sommigen noemen dit nieuwe type telefoon
immers wrieftelefoon. Uit de gegevens gebaseerd op de
eerste vierhonderd antwoorden op de vragenlijst blijkt dat
de meeste Zeeuwen het woord helemaal niet kennen en
dus ook niet gebruiken. 114 mensen, ongeveer een kwart
dus, kennen het woord, slechts een twintigtal gebruikt het
ook (nu en dan). De vraag naar andere nieuwe woorden
voor een smartphone leverde enkele woorden op voor de
tablet, die vergelijkbaar zijn met die voor de smartphone:
wriefdinkstriekiezder, vrievert, wriefplankie, wriefplateau
en wrieftegel.
Als men het over nieuwe woorden heeft, dan hoor je in
Zeeland ook vaak een verwijzing naar een juunbuuze,
een fricandel speciaal met uitjes. Uit de gegevens van
de vragenlijst blijkt dat van de vierhonderd invullers er
ongeveer 140 Zeeuwen juunbuuze kennen en een dertigtal
mensen het woord ook effectief gebruiken. Enkele
Zeeuwen noemen deze 'lekkernijook juunpuupe.
Uiteraard wordt er in Vraag en Antwoord, een
internetenquête die loopt in samenwerking met de
streektaalfunctionarissen en -adviseurs van Groningen,
Drenthe en Noord-Brabant, niet alleen naar deze nieuwe
zaken gevraagd. In de lijsten komt van alles aan bod. De
eerste vragenlijst werd ingevuld door 601 Zeeuwen, een
groot succes. Ook in de andere provincies was de lijst
een succes. Groningen en Drenthe hadden ongeveer 900
invullers, Noord-Brabant bijna 1200. Wat de Zeeuwse
enquête betreft (gebaseerd op de eerste 400 antwoorden
op 15 april), blijkt dat iets meer vrouwen dan mannen
de moeite namen om de vragenlijst te beantwoorden
(ongeveer 40% mannen tegenover 60% vrouwen). De
leeftijden variëren tussen 20 en 90 jaar oud. De jongste
invullers zijn geboren in 1994, de oudste in 1924. Iets meer
dan de helft van de invullers is tussen 50 en 70, iets minder
dan een kwart tussen 30 en 50. Een achtste is tussen de 70
en de 90. In de enquête werd ondere andere gevraagd naar
woorden voor iemand die niet stil kan zitten, voor dadelijk,
een beetje, een aardappel enz. Ook werd naar aanleiding
van een scriptieonderzoek gevraagd hoe men tegenover het
gebruik van dialect in de zorg staat en welke woorden en
uitdrukkingen er bestaan rond geboorte, huwelijk en dood.
Een eerste voorlopige resultaat werd eind maart na
ongeveer tweehonderd antwoorden via de pers verspreid.
Het ging in dit geval over de woorden voor 'iemand
die niet stil kan zitten'. De kaart en de bijbehorende
commentaar bij woorden als wemelkont en remelteste kunt
u zien op de website www.zeeuwseklapbank.nl.
Sinds 1 mei staat de tweede vragenlijst op het net. Als
u die nog niet heeft ingevuld, dan kan dat nog tot 30
juni. Uiteraard proberen we voor deze tweede lijst nog
meer mensen warm te maken om de lijst in te vullen.
Een van de vragen gaat over schrikaanjagers zoals Jan
aek of Oosje pik. Wat vertelden de ouders hun kinderen
over deze (water)geesten? Verder worden ook enkele
vertalingen van zinnetjes en een aantal bekende of minder
bekende Zeeuwse woorden gevraagd. Voor leden van de
dialectvereniging is dit de normale gang van zaken, omdat
die al jaren vertrouwd zijn met dialectvragenlijsten. Toch
merken we dat nog heel wat van de invullers vragen hebben
over heel bekende Zeeuwse woorden. Daarop proberen we
in te spelen door op de website www.zeeuwseklapbank.nl
nu en dan een nieuw dialectweetje te plaatsen, gebaseerd
op wat de invullers ons vragen. Het eerste dialectweetje
verklaart bijvoorbeeld het woord orlevinks.
We hopen uiteraard dat u naast de Nehalennia-lijst
ook nog de Vraag en Antwoord-lijst wil invullen. Dat
kan op www.hetverhaalvanhetzeeuws.nl. U wordt dan
doorverbonden met een pagina van de Rijksuniversiteit
Groningen, waarop de lijst te vinden is. Voor wie
Groningers, Drenthen of Noord-Brabanders in de familie
heeft, ook die kunnen hun lijst invullen op resp. het
verhaalvanhetgronings, hetverhaalvanhetbrabants en
hetverhaalvanhetdrents. Op naar de 700 deze keer?
Vrijwilligers voor 'Stemmen uit het verleden'
Universiteit Gent
Het Meertens Instituut en de Universiteit Gent hebben in de
jaren '60 en '70 van de vorige eeuw gesprekken opgenomen
van Zeeuws-Vlamingen in het kader van dialectonderzoek.
Een deel van de collectie is ondertussen a ontsloten via de
website van Soundbites van het Meertens Instituut.
De collectie bandopnames die in Gent aanwezig is
bevat ook een uitgebreide collectie Zeeuws-Vlaamse
dialectopnames, die binnenkort op de Vlaamse
tegenhanger van Soundbites te horen zullen zijn. Het
project 'Stemmen uit het verleden' heeft de meer dan 750
banden gedigitaliseerd. Ruim een derde is ondertussen
beluisterd en Vlaamse vrijwlligers hebben daarvan korte
samenvattingen gemaakt.
Om de Zeeuws-Vlaamse opnames ook op die manier
te ontsluiten, zijn we op zoek naar vrijwilligers die een
of meer van deze gesprekken willen beluisteren en kort
samenvatten. Er is een korte instructie voorhanden en er
zijn ook voorbeeldsamenvattingen. De opnames duren
ongeveer 45 minuten. De korte samenvatting is meestal 2
A4tjes lang.
We zoeken voor dit project dus vrijwilligers die bereid zijn
om Zeeuws-Vlaamse gesprekken van Breskens tot Nieuw-
Namen te beluisteren. Aanmelden bij v.de.tier@scez.nl
voor meer informatie. Zij kan u een lijst bezorgen van
opnames die nog niet zijn samengevat.
