Het zeventiende-eeuwse culturele centrum van de
gebroeders Van de Venne in Middelburg (7)
s
m
m
S I N N E - M A L
10
Ronald Rijkse
Tafereel van Sinne-mal
De volledige titel luidt als volgt: 'Tafereel van Sinne-mal:
waerin Verscheyden verthooningen werden aenghewesen,
met Poëtische vermaeckelijcke, ende Leersame Sinne-
dichten, en Sang-Liedekens. Gemeynsaem by een
gevought, ende verciert met verscheyden Copere Platen.
Door A.V. Venne'.
Dit literaire debuut, tegelijk met de Zeeusche Nachtegael
verschenen en ook dit keer weer fraai door Adriaen
geïllustreerd, bevat de vele verzen die hij voor deze
verzamelbundel had geschreven, maar die wegens
hun omvang en samenhang in een apart boek met een
afzonderlijke titelpagina, maar niet losstaand van deze
bundel, werden ondergebracht. Er was domweg te veel
kopij omdat er ook plaats was ingeruimd voor dichters
uit het bewonderde Holland, zoals Constantijn Huygens
en Anna Roemers Visscher. Dit leidde tot voortdurende
vertragingen en aanpassingen van de plannen. Zo ging de
beoogde opname van de gedichten van Huygens - 'Voor
hout' en 'Costelick mal' - uiteindelijk niet door omdat de
auteur geen genoegen nam met verder uitstel en daarom
verschenen ze afzonderlijk in 1622 te Middelburg, maar
wel gedrukt door Jan Pieterszoon en beiden voorzien van
een kopergravure door Adriaen. Toen bij bundeling van de
gedichten voor de Zeeusche Nachtegael bleek dat er 'te veel
van eender hant' was, de 'hant' van Adriaen, werd tot een
aparte uitgave besloten. Dit lezen we in het voorwoord van
zijn broer Jan Pietersz. 'Aen de soet vermaeck-soeckende
Lesers', waarin we ook lezen dat 'door mijn aenporren
by hem is goet gevonden, zijn ander dingen by een te
versameien; ende heeft die selve genoemt Tafereel van
Sinne-mal: waer in verscheyden verthooningen werden
aengewesen, gelijck de Lesers hier in dit Proef-stuck
overvloedich sullen kunnen sien.' Adriaens literaire debuut
als 'Proef-stuck'! En zo bleef voor de officiële bundel
alleen zijn gedicht 'Zeeusche Mey-clacht' over. Maar
omdat de intenties van zijn gedichten in het Tafereel van
Sinne-mal dezelfde zijn als die in de Zeeusche Nachtegael,
namelijk een manifestatie van Zeeuws zelfbewustzijn en
van Zeeuws literair kunnen, dringt Jan Pietersz. er in zijn
voorwoord op aan dat de lezers 'sullen gelieven dit Sinne-
werck te laten binden oft vereenigen, met de Zeeusche
Nachtegael, overmits het als een werck is, ende van 't ander
ontleent'. En ook Adriaen is deze mening toegedaan, want
in zijn 'Voor-reden tot de Cunst-gunstighe Leser, ende
Sanger' schrijft hij: 'Het schijnt dattet niet qualijck soud
passen dit werck bij de Nachtegael te vougen Of is
hier mede sprake van een handige verkoopstrategie van
beide broers?
De gedichten en liederen in deze bundel zijn gegroepeerd
in vijf afdelingen die telkens aan een bevriend collega
artiest zijn opgedragen. Dit zijn achtereenvolgens de
aristocratische tekenaar/schilder en Huygens-vriend Jacob
de Gheyn jr„ de Utrechtse graveerster Magdalena van
de Passé, de graveurs Michel le Blon en Willem Jacobsz.
Delff en de glasschilder en gelegenheidsdichter Pieter
van Meldert. De meesten van hen hadden al voor Van de
Venne gewerkt. Hieruit blijkt weer dat Adriaen van de
Venne de nauwe relatie tussen de zusterkunsten bewust
etaleert, zoals ook bepleit in zijn gedicht 'Zeeusche Mey-
clacht', het samengaan van beeld en woord, pictura en
poesia, die zo een nooit eerder geziene eenheid vormen,
door Adriaen 'Sinne-cunst' genoemd. Net zoals in zijn
'Zeeusche Mey-clacht' treedt Van de Venne in zijn Tafereel
van Sinne-mal naar voren als een bijzonder bekwaam,
inventief, ambitieus en zelfbewust kunstenaar-literator.
Door zijn complimenteuze en galante eerbewijzen aan
TAFEREEL
Verfcheyden verthooninghen werden aenghe-
wefènj met Poëtifche vermaeckelijcke; endeLeerfame
Smne-dichteo, en Sang-Liedekens.
Cjemeynjaem by een gevought, ende verciertmetverfch®-
V. VE^(J^E.
In de vorige aflevering stond het gedicht 'Zeeusche Mey-clacht' van Adriaen van de Venne inde Zeeusche Nachtegael
centraal, deze keer zijn aan de bundel toegevoegde serie gedichten onder de titel 'Tafereel van Sinne-mal'.
V *4
VV A E R
den (fopere Tlaten.
DOOR
TOT MIDDELBVRGH,
Ghedruckt by Tan Pieterji vande VenneCunft ende Boeck-vercoopen,
woonende op den htocckvande nieuwe Bcuric, inde Schilderv-winckd
ANNO 1613.
Titelpagina Tafereel van Sinne-mal
(Zeeuwse Bibliotheek Beeldbank).
