Aflevering 171 voorjaar 2011
is. Kiliaan noemde gruit al verouderd. In het WNT heeft de redacteur een
aanmerking toegevoegd. Hij vermeldt dat gruyte bij Kiliaan (1559) voor
eendenkroos alleen uit woordenboeken bekend is en het wellicht een door
hem verzonnen betekenis betreft. De etymologie is niet duidelijk. Weijnen
denkt dat het van een wortel komt, die aanwezig is in Middelnederlandse
griet 'grof zand' en het Griekse khérados 'kiezelzand' en 'fijngestoten iets'.
In het regioboek wordt ruusgrieten vermeld.
Ivallig wordt in deze lijst gebruikt in de betekenis 'nat, koud weer'. De
etymologie van het woord is niet zo duidelijk. Debrabandere vermoedt op
basis van het Frans-Vlaamse woord oevallig dat het woord terug te voeren
is naar oenvallig, dat afgeleid zou zijn van het Middelnederlandse woord
onvallich, ongevallig 'rampspoedig, ellendig'. WZD kent het voor heel
Zeeland in de hier bedoelde betekenis 'nat en koud'.
Ook kippe is enkel Schouws, volgens het WZD: "Men zegt er ook kip'oeid.
De kippe werd op Schouwen-Duiveland tot omstreeks 1900 gedragen, ze
geleek op de Walcherse kap'oe:d\ de zondagse dracht was met linten, de
daagse zonder. Een inzender uit Zierikzee herinnert zich de
bijnamen Miene-kippe; Miene-kippe leurde mit zêêkrael en was een van de
laatste
vrouwen, die de kip-oe.d droeg". Het woord gaat volgens Debrabandere
terug op kiep 'hengselmand'.
Muzzeken komt voor op Walcheren en Schouwen, volgens het WZD.
Wat de herkomst is van dit werkwoord is onduidelijk. Misschien
hangt het samen met meukelen, meutelen. Weijnen zegt over meutelen,
meuteren 'zeuren, zeurend pijn doen (diverse dialecten)', dat de basis
mu een klanknabootsende oorsprong gehad heeft zoals ook in het
Hoogduitse muttern 'pruilen', Oudhoogduits mutilon 'mompelen', Tirools
mutlen 'pruilen', Engels mutter 'mompelen, mopperen' en (buiten het
Germaans) Latijn muttire 'een kik geven'. Muzzeken hebben we elders niet
aangetroffen.
Over twee van de hierboven opgesomde woorden strao en wekkenvinden
we in het regioboek van Schouwen-Duiveland de volgende toelichting over
het taalgebruik in Burgh en Haamstede: Strao is als oude aanduiding voor
'strand' niet in gebruik gebleven. Tegenwoordig zegt men: M'n gae nae 't
strand, maar als aanduiding voor het bekende feest met de paarden langs
het strand en in de branding van de zee is het springlevend gebleven. Te
Haamstede vindt het straofêëst zeven weken voor Pasen plaats, elders in
westelijk Schouwen op andere data. Springlevend is te Haamstede (en
elders in de Schouwse Westhoek) ook gebleven het woord wékken (smal,
soms doodlopend weggetje), dat aldaar met het Boomgaardswèkken en
Steurswèkken nog steeds in de openbaarheid treedt en zelfs in het veel
oostelijker gelegen Zierikzee zijn verwant heeft in het Jannewèkken." Een
wekken komt volgens het WZD enkel op Schouwen-Duiveland. Het blijft
ook bewaard in persoonsnamen, zoals Janne Wekken, Berkjes Wekken,
Wekken van de Witte en Piertjes wekken. Het Sannewekken is een straatje in
Zierikzee.
