5>
2 m Aflevering 174 winter 2011
Richard Schilders, eerste drukker
in Middelburg
P.J. Aarssen
In de Zeeuwse Bibliotheek is vanaf 4 november tot en met 31 december
2011 een expositie te zien onder de titel 'Ghedruckt ende te becoomen
in Zeelandt. Zeeuws drukwerk 15de - 18de eeuw'. In deze allerlaatste
tentoonstelling in de huidige expositieruimte wordt een panoramisch
overzicht gegeven van de boekproductie in de belangrijkste drukkers
plaatsen van onze provincie: Middelburg, Vlissingen, Veere, Zierikzee
en Goes. De tentoongestelde boeken zijn afkomstig uit de rijke collectie
Oude Bezit van de Zeeuwse Bibliotheek en de bij haar in bruikleen
gegeven Oude Boekerij van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen. Op één uitzondering na: de enige in Zeeland gedrukte
incunabel boek gedrukt in de periode 1450-1501) bevindt zich in het
buitenland, te weten België. Daar berust hij in de bibliotheek van de
abdij van Averbode. Dit exemplaar is nog altijd het enig bekende,
complete exemplaar van het enige in Sint-Maartensdijk op het eiland
Tholen in de 15de eeuw gedrukte boek. Met hoge uitzondering mocht
dit kleinood de grens over. De samenstellers van de expositie (Paul
Aarssen en Ronald Rijkse) zijn dan ook bijzonder verheugd dat dit nog
nooit eerder in Nederland geëxposeerde boekje, getiteld 'Der sielen
troest' en gedrukt door Pieter Werrecoren in november 1478, het begin
van de boekproductie in Zeeland aanschouwelijk weergeeft. Een unie
ke kans om dit exemplaar voor het eerst, en misschien wel voor het
laatst, te bekijken. Na 1478 bleef het op het Zeeuwse drukkersvlak lang
stil en pas in 1579, betrekkelijk laat dus, verschijnt Richard Schilders
op het Middelburgs toneel.
Richard Schilders was zeker niet de eerste drukker in Zeeland. Zo
verscheen al in 1478 te Sint Maartensdijk het boek Der zielen troest. De
drukker ervan leren we kennen uit het colofon:item der zielen troest dy
es gheprint ter eeren ende ter weerdicheyt der gheboden Gods. By my pyeter
werrecoren wonende tsentemertensdijck in zeelant'. Uit de tekst blijkt verder
dat het Werrecorens' eerste werk is, en nog voor verbetering vatbaar. Of het
ooit verbeterd is weten we helaas niet. Der zielen troest is het enige werk
dat we van deze eenzame figuur onder de Zeeuwse drukkers kennen. Nog
zo'n eenzame figuur is Reynier Cornelissen, die in Zierikzee als uitgever/
binder wordt genoemd. In 1525 geeft hij de Accordaten, overeenkomsten
tussen de wereldlijke en kerkelijke overheid, uit: 'Dese boecxkens salmen te
cope vinden by Reynier Cornelissen boeckbinder wonende tot Zirczee in die
Potstraet'. Eenzaam inderdaad omdat het duurt tot het laatste kwart van de
zestiende eeuw eer we in Zeeland weer drukkers tegenkomen waarvan met
zekerheid werk bekend is.
Uit de stadsrekeningen van Middelburg kunnen we wel opmaken dat er
gedurende de vijftiende en zestiende eeuw verschillende 'bouckprinters'
als poorter van die stad zijn ingeschreven. In 1483 is dat bijvoorbeeld Jan
Willems van der Gouwe, prenter. Jacob Crom biedt de stedelijke overheid
op nieuwjaarsavond van 1496 een almanak aan die hij gemaakt heeft.
