Aflevering 170 winter 2010 Een Zuid-Bevelands boek vanuit Bergens perspectief Bergen op Zoom: havenstad en Scheldestad. Tot begin zestiende eeuw was dat een uitgemaakte zaak. De Schelde stroomde immers van Antwerpen naar Bergen op Zoom en dan westwaarts naar de Noordzee. Omstreeks 1300 had de Honte, als een andere en kortere tak van de Schelde naar de Noordzee, kennelijk al zozeer aan betekenis gewonnen, dat deze de grens tussen Holland/Zeeland en Vlaanderen kon gaan vormen. Op de schutbladen van de hier besproken publicatie wordt een fragment van de beroemde Scheldekaart van 1505 prachtig weergegeven. Daarop worden de Schelde bij Bergen op Zoom en de Honte als kennelijk even belangrijk en even breed afgebeeld. Kaarten van nauwelijks een eeuw later geven ter hoogte van Saeftinghe een ondubbelzinnig brede Honte te zien en bij Bergen slechts enkele armzalige stroompjes Schelde: de Boomkreek en de Cromvliet. Opmerkelijk genoeg presenteert Dekker in zijn standaardwerk over Zuid- Beveland (1971) de laatmiddeleeuwse Schelde tussen Bergen en de Honte, dus nog vóór de overstromingen van 1530 en volgende jaren, als een smal en nogal lineair uitgevallen waterweg, die bovendien te oostelijk is geprojecteerd.1 Dezelfde contouren van oostelijk Zuid-Beveland tegenover Bergen op Zoom zijn ook toegepast in de huidige publicatie. De hierin gebruikte kaarten zijn zeer overzichtelijk, maar zouden meer details mogen bevatten om alle informatie beter te kunnen plaatsen. Gemist wordt de zeer inzichtelijke 'Reconstructie van oostelijk Zuid-Beveland in 1560 etc.'.2 Direct na de overstromingen van 1530 raakte de verzanding van de Schelde bij Bergen op Zoom in een stroomversnelling. Tegen deze voor de stad rampzalige ontwikkeling werd door tijdgenoten indringend gewaarschuwd. Enkele van deze goeddeels vergeefs gebleven inspanningen om de rivier voor Bergen te bewaren komen aan bod in de zeer lezenswaardige publicatie van Dekker en Baetens. Hun doorwrochte en inzichtelijke interdisciplinaire studie biedt namelijk veel meer dan de titel doet vermoeden. Naast een beeld van de Antwerpse betrokkenheid met Zuid-Beveland vóór en na 1530 - het hoofdthema - biedt de publicatie een pakkende beschrijving van de gestage en kennelijk onontkoombare teloorgang van oostelijk Zuid-Beveland als gevolg van de stormvloeden van 1530 en volgende jaren, alsook de daardoor versnelde of minstens daarmee samenhangende, voor Bergen op Zoom zo nadelige verlegging van de hoofdstroom van de Schelde naar de Honte. In de vijftiende eeuw waren er geen grote rampen opgetreden, was het dijkbeheer verwaarloosd en waren veel dijken verzwakt door moernering.

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 2010 | | pagina 28