Zeeland en Amerika:
vier eeuwen wisselwerking
Aflevering 169 najaar 2010
3
Hans Krabbendam
In het 2009 herdachten Nederland en de Verenigde Staten dat ze
vierhonderd jaar eerder voor het eerst een officiële relatie met elkaar
aangingen. Er zijn ook wel andere data te bedenken, zoals 1614 als de naam
Nieuw Nederland voor het eerst in een officieel document wordt genoemd,
of 1624 als de eerste kolonisten uit de lage landen in de nieuwe wereld
aankomen. Maar zonder de eigengereide actie van kapitein Henry Hudson,
die in 1609 de aandacht vestigde op de gunstige vooruitzichten van de baai
bij Manhattan was de vestiging van Nieuw Nederland er wellicht helemaal
niet gekomen.
De herdenking werd enthousiast uitgevoerd en ondersteund door
erfgoedorganisaties in New York en New Jersey die de gelegenheid
aangrepen om het Nederlandse (im)materiële erfgoed in de schijnwerpers
van Amerika te zetten, bedrijven die hun transatlantische zaken wilden
behartigen en de nationale overheden van Nederland en Amerika die hun
gemeenschappelijke waarden en doelen expliciet wilden maken.
Amerika is aantrekkelijk genoeg om ook regionale aandacht te generen.
Zo benutte de provincie Friesland de herdenking om een delegatie naar
New York te sturen en een boek met beroemde Friezen in Amerika uit te
brengen. Ook in Zeeland werden in 2009 diverse initiatieven gelanceerd
om te illustreren dat dit gezamenlijke verleden op regionaal niveau zijn
sporen heeft nagelaten. Dit themanummer is daar een uitvloeisel van. Het
past in de toenemende internationalisering van de regio's om aandacht te
hebben voor de aanknopingspunten met de wereldgeschiedenis. Zeeland
heeft met de aanwezigheid van de actuele betekenis van het erfgoed
van de Roosevelts via de uitreiking van de Four Freedoms Awards, het
onderzoeksinstituut Roosevelt Study Center en de onderwijsinstelling de
Roosevelt Academy in de afgelopen drie decennia een sterk inhoudelijke
band opgebouwd. Maar vanaf het prille begin van de relatie waren het
vooral economische belangen die de relatie in stand hielden. Elders in dit
nummer beschrijft Victor van Enthoven hoe Zeeuwse schepen de eerste
slaven in Amerika brachten en analyseert Willem van den Broeke met welke
strategieën Amerikaanse multinationals in Zeeland hun bedrijf opbouwden.
De vraag die in dit artikel centraal staat is of de band met Amerika
helemaal door de handel, of breder geformuleerd door economische
motieven, werd gekarakteriseerd of dat er ook andere, politieke,
demografische en culturele factoren waren die de banden tussen Zeeland
en Amerika hebben opgebouwd. Ik kan geen compleet overzicht geven van
de rijke relatie tussen beide gebieden, maar een trend is wel zichtbaar:
naarmate Amerika aan omvang en invloed wint, verbreedt de relatie
zich van economische naar culturele uitwisseling. Vaak hangt dat af van
particuliere belangen en van de politieke speelruimte, die Zeeland nadat
het van gewest provincie werd, steeds meer verloor. De persoonlijke
relaties worden steeds makkelijker en belangrijker.
De Zeeuwse betrokkenheid bij het Amerikaanse continent begon al in
