Aflevering 169 najaar 2010
Investments van Amerikaanse multinatinals in Zeeland een frappante
overeenkomst vertoont met het landelijk patroon: greenfield investments
in de beginperiode, joint ventures later en acquisitions in de meest
recente periode. Die conclusie hoeft geen verwondering te wekken,
omdat de wijzigingen in de gehanteerde strategie passen in het proces
van globalisering waar multinationals onlosmakelijk deel van uitmaken.
In de tweede plaats kan een gevolgtrekking zijn, dat in dit opzicht
Zeeland niet ondervertegenwoordigd is in vergelijking met de Randstad.
In de derde plaats kan worden geconstateerd, dat de investeringen
geconcentreerd zijn in een tweetal bedrijfstakken: de chemische
nijverheid en de voedingsindustrie. Bij deze conclusies is echter de nodige
voorzichtigheid geboden. De cases zijn gekozen op basis van de verschillen
in bedrijfsstrategie. Dat laat onverlet, dat de facto de investeringen in de
regio sterk geconcentreerd waren in één bedrijfstak: de chemische sector.
Naast de vestiging van Dow kan gewezen worden op Zuid Chemie (Sas
van Gent), Air Product (Terneuzen) en Yara (Sluiskil), allen in Zeeuws-
Vlaanderen gevestigd. Daaraan kunnen nog de vestigingen van Hoechst en
M T International op Walcheren worden toegevoegd. Een enkel cijfer ter
illustratie. In 1982 kwam 25% van de Zeeuwse industriële werkgelegenheid
voor rekening van de chemische sector. In datzelfde jaar bedroegen de
investeringen in de chemische sector niet minder dan 62% van de totale
industriële investeringen. Kortom, er zijn statistische voorbeelden te over
om het overwicht van de chemische sector in de Zeeuwse economie verder
te adstrueren.7 Deze ontwikkeling had echter twee belangrijke nadelen. In
de eerste plaats kreeg de Zeeuwse industriële sector daardoor een zeer
eenzijdig karakter en raakte zij in het vaarwater van de internationale
conjunctuur. Uiteraard was deze ontwikkeling niet alleen het gevolg van
de vestiging van Amerikaanse multintionals, maar hun vestigingspolitiek
past wel naadloos in de door de zgn. Deltaboys (o.a. M.C. Verburg)
gevoerde ontwikkelingstrategie en leverde daardoor een bijdrage aan de
eenzijdigheid van de regionale economie. Om het beeld te complementeren
en te nuanceren volgt een recent overzicht van de vestigingen van
Amerikaanse bedrijven in Zeeland
De in een recent overzicht (Tabel 2) genoemde Zeeuwse bedrijven met
een Amerikaanse achtergrond zorgen met elkaar voor vijfduizend banen
in de provincie, d.i. drie procent van de totale beroepsbevolking (inclusief
overheden, onderwijs en zorg). De belangrijkste bedrijfstakken zijn chemie
en voeding, gevolgd door machinebouw en dienstverlening.
In Terneuzen is naast Dow Chemical en Cargill (voeding) ook Elsta
(energie) gevestigd. Middelburg heeft vier bedrijven binnen haar grenzen:
Eastman Chemical, Varian/ Crompack, North Safety Products (optische
instrumenten) en Deloitte. Goes herbergt McCain en PriceWaterhouse
Coopers en Vermeer International (landbouwmachines). In Vlissingen
zijn twee bedrijven in Amerikaanse handen: XL-Systems (metaalbedrijf)
en Grand Hotel Arion. Samen met de drie vestigingen van McDonalds in
Zeeland, van Lamb-Weston in Reimerswaal en Kentucky Fried Chicken is
het lijstje met de grootste bedrijven compleet. Daarnaast zijn er tal van
Zeeuwse bedrijven die veel exporteren naar Amerika.
