Aflevering 168 zomer 2010
11
hem hiervóór ongetwijfeld het verhaal van de kapitein van de Aerdenburgh
vertelt (we stellen beiden staande aan de reling van het schip voor, in het
zicht van het eiland). 'De stijgende rookkolom van dit eiland is mijlen ver
zichtbaar; wij waren met ons schip zeer dicht bij de kust en konden de
bomen zien hoog op de berg, en die compleet verbrand waren, maar het
vuur zelf konden we niet zien.' Later ondervonden de Nieuw-Middelburch en
zijn bemanning nog zeebevingen in de Sunda Straat en een aardbeving die
'grote schade toebracht aan de gebouwen van de Compagnie.'35
Geen, één, twee of drie uitbarstingen?
Wat is de waarde van de getuigenissen van de kapitein van de Aerdenburgh
en de Zijp, van Vogel en van Hesse? En hoe ernstig waren de door hen
beschreven erupties van mei 1680, februari 1681 en november 1681?
m Vogels beschrijving van de eruptie van
Pp. T V' februari 1681 lijkt nogal overdreven. Want
op een eerdere reis door Straat Sunda
door Hesse een maand eerder, in januari
1681, beperkt hij zich tot de niets-aan-
de hand-mededeling dat de 'Cracatouw'
en de andere eilanden 'welke alle in de
Straat van Sunda liggen, voorzien zijn
met hoge bomen en wildernissen.'36
Hesse's beschrijving van de uitbarsting
van november 1681 lijkt op haar beurt
evenzeer aangedikt, niet alleen omdat
Hesse wel heel erg geïnspireerd lijkt door
Vogels relaas (lees: overgeschreven) en
er geen enkele andere vermelding van
bestaat, maar vooral omdat hij in zijn
geschriften niet altijd even betrouwbaar
en terughoudend is.
Het verhaal van de anonieme kapitein
van De Zijp en de Aerdenburgh komt
daarentegen authentiek over. Hij was in
staat fysiek materiaal van de uitbarsting
te tonen: puimsteen. Zijn beschrijving van
de eigenschappen daarvan (zeer licht,
drijvend in water) is verifieerbaar correct.
Bovendien worden - zoals hierboven bleek
- beide schepen bevestigd in officiële, nog
steeds raadpleegbare documenten op
het correcte moment en met vermelding
van (|e correcte locaties. Tot slot is er
Jacobus van der de aard van de mededeling door de kapitein: een weliswaar indirecte,
Schley (1715-1779), maar historisch-toevallige bron, zonder bijbedoeling; dit in tegenstelling
Het Brandende Eiland, tot Vogel en Hesse wier mededeling een 'programmatisch' karakter heeft,
Uit: S. Winchester, indruk wil maken in Europa, vooral op vorsten, dat wil zeggen mogelijke
'Krakatoa. The day werkgevers.
the world exploded. Dit alles pleit met andere woorden voor de geloofwaardigheid van de
27th August 1883', kapitein. Daarom bestaat bij historisch-geologen vooral consensus over
London 2003. een eruptie van de Krakatau in mei 1680.37
