Aflevering 167 voorjaar 2010
steekpenningen - begrippen die in eikaars verlengde lagen of elkaar
overlapten. Zij waren bestemd voor vorsten, notabelen, havenautoriteiten,
kortom mensen van betekenis met wie de VOC soepele betrekkingen wilde
onderhouden.
Mogelijk nam de Aerdenburgh op zijn terugweg katoenen handgeschilderde
sits en indigo mee, de meest karakteristieke producten uit Surat en zijn
achterland Gujarat (overigens naast vele andere goederen). De stoffen
werden door de VOC elders in Azië verkocht of gingen naar Europa. Indigo
zal eveneens voor Europa bestemd geweest zijn. De producten gingen
daartoe eerst naar Ceylon en werden vandaaruit met retourschepen naar
de havens in de Republiek vervoerd.37
Arco Willeboordse is cultureel ambtenaar bij de gemeente Sluis en publiceert over cultuurhistorische
onderwerpen.
Noten
1. S. Winchester, Krakatoa. The day the world exploded 27th August 1883, London 2003, 241-268,
296. T. Simkin, R.S. Fiske, Krakatau 1883, the volcanic eruption and its effects, Washington
1983, 58-167. D. Ritchie, A.E. Gates, Encyclopedia of Earthquakes and Vulcanoes, New York
2001, 122-124. H. Sigurdsson, e.a. (ed.), Encyclopedia of Vulcanoes, San Diego e.e. 2000, 1010,
spreekt van de grootste en meest verwoestende vulkanische tsunami van de laatste 250 jaar.
De ramp van 2004 werd veroorzaakt door een seismische tsunami.
2. De naam van het schip komt zowel in documenten als in de literatuur in verschillende
spellingsversies voor. We gebruiken de meest voorkomende variant.
3. Winchester, 49 noemt de Aerdenburgh een 'cutter'; de Nederlands uitgave, Krakatau. De dag
dat de wereld ontplofte, 27 augustus 1883, Amsterdam 2004, 45 vertaalt overeenkomstig foutief
'kotter'.
4. J.R. Bruijn, F.S. Gaastra, 1. Schöffer, Dutch-Asiatic Shipping in the 17th and 18th Centuries, I-III, 's
Gravenhage 1979-1987,1, 54.
5. Secrete notulen van de Staten van Zeeland. Register van Instructiën raeckende de
expeditie naar serename. 2. Instructie voor Capiteijn Abraham Crijnsen in: J.C.M.
Warnsinck, Abraham Crijnssen. De verovering van Suriname en zijn aanslag op Virginië, 1667,
Amsterdam 1936, 39, 107-108. D. Roos, Zeeuwen en de West-Indische Compagnie, 1621-1674,
Hulst 1992, 79-80.
6. Roos, 81.
7. Waarschijnlijk was het Frans van oorsprong. J. Fontaine, Zeelandia. Geschiedenis van een fort,
Zutphen 1972, 7.
8. Ibidem, 15-36. Waerachtich Verhael Vande Heerlijke overwinning van Pirmeriba Ende Reviera
Seraname, 's Gravenhage [1667] in ibidem, 20-24. Warnsinck, 20-40. Roos, 81.
9. P. van Dam (bezorgd door F.W. Stapel), Beschryvinge van de Oostindische Compagnie, Eerste
boek, deel I, 's Gravenhage 1927, ix, 486.
10. Bruijn, D, 188-189. Reis 1303.1.
11. N. Witsen, Aeloude en hedendaegsche scheepsbouw en Bestier, Amsterdam 1671, 382. Van
Dam, 507. A. Wegener Sleeswyk, De Gouden Eeuw van het Fluitschip, Franeker 2003, 51, 100,
104-107. Voor De Posthoorn en Van Macheren, ibidem, 99.
12. Bruijn, II, 188. http://www.vocsite.nl/geschiedenis/kamer_van_zeeland.html.
13. Cijfers uit 1688. Van Dam, 508-510, 643.
14. Bruijn, I, 3 en tabel 5.
15. Ibidem, I, 128, 133.
16. Nootnr. 12.
17. Om precies te zijn 182,2. Ibidem, I, 144 en tabel 27.
18. Nationaal Archief (NA), Den Haag, collectie De Ruyter (aanwinst 1896), 22, 6-9-1675. R.
Prud'homme van Reine, Rechterhand van Nederland. Biografie van Michiel Adriaenszoon de
Ruyter, Amsterdam, Antwerpen 2002 (4), 302. Bruijn, I, 64.
19. 149: het gemiddeld aantal reisdagen van de Republiek naar de Kaap voor schepen
vertrekkend in de maand augustus. 140 is het jaargemiddelde voor hetzelfde traject. De
cijfers gelden voor de jaren 1675-1699. Bruijn, I, 67 en tabel 6.
20. Dat sterftecijfer was gedurende dat decennium zes procent. En nog eens drie procent
meer voor het tweede deel van de reis, van de Kaap naar Azië. Hoeveel mannen er van de
