6
Aflevering 167 voorjaar 2010
'Sulken slechten seijlder'
Het eerste deel van de reis werd de fluit geëscorteerd door een eskader
van achttien oorlogsschepen onder leiding van De Ruyter. De luitenant-
admiraal-generaal was op weg naar het Middellandse Zeegebied om hulp
te bieden aan de Spanjaarden in de verovering van Messina, een door de
Fransen gesteunde stad op Sicilië (zoals bekend een onzalige en voor De
Ruyter fatale expeditie).
Al snel bleek de Aerdenburgh een blok aan het been. Want het schip was
voor de lange reis zo onvoldoende bezeild, dat het zonder een goede
wind uit het noorden slechts zeer langzaam vooruitkwam en de andere
schepen permanent ophield. 'Het is onmogelijck met sulken schyp door
see te geraecken sonder een bequame voorwynt,' schreef De Ruyter op 6
september geërgerd in zijn scheepsjournaal. Hij was toen pas gevorderd
tot de Engelse zuidwestkust. 'Ja, ick en heb in al mijn leven sulken slechten
seijlder nyet meer gesyen en het is een verderf van onse reijse.' En dat
nog voordat die goed en wel begonnen was. Daarom besloot De Ruyter al
snel om met zijn eskader door te varen naar Sicilië en het escorte van de
Aerdenburgh langs de Franse kust over te laten aan drie oorlogsschepen.18
Johannes Vingboons
(c. 1620-1698), 'De
Tafelberg en de
Tafelbaai aan de
Kaap', circa 1685
(Nationaal Archief,
Den Haag).
•gSSurflwrUfCFl HA.
Reis naar de Kaap
Vanaf de Portugese kust voer het schip alleen verder. Vandaar ging het
met behulp van de noordoostpassaat, de Canarische Stroom, de Guinea
Stroom en de zuidwestpassaat via Madeira, de Kaapverdische eilanden en
het 'Wagenspoor' tussen de oostkust van Brazilië en de westkust van Afrika
naar de Kaap. Daar, in de Tafelbaai, op het zuidelijkste puntje van Afrika,
kwam de Aerdenburgh aan rond 23 januari 1676: opmerkelijk genoeg slechts
twee weken later gevolgd door een retourvloot uit de Republiek (waarom
heeft het daarop in de Republiek niet even gewacht?). De reis van de
Wielingen naar de Kaap kostte de Aerdenburgh 163 dagen; gemiddeld deed
een schip over het traject 149 dagen.19 Onderweg op zee waren twee man
gestorven. Twee was beduidend minder dan "normaal": gemiddeld stierven
er van de Republiek naar De Kaap zes op de honderd. Dus: langzamer,
maar veiliger.20
Verblijf aan de Kaap
Hoewel de 'Aerdenburghers' erg opgelucht moeten zijn geweest toen ze de
Tafelberg in zicht kregen, waren de condities in de Kaapkolonie juist die
zomer zorgelijk. 'Aan de Caep was de drooghte een langen tyt soo groot
geweest, dat daer door veel vee gestorven, gantschen weynich kooren
en saat gewonnen en also de lantbouw merckelyk
verachtert was,' schreef commandant Johan Bax van
Herentals in een brief aan gouverneur-generaal Joan
Maetsyker in Batavia.21 De Aerdenburgh arriveerde
er bovendien juist toen de Nederlanders (ofschoon
over het algemeen uit op een goede verhouding met
de inheemsen) in een oorlog verwikkeld waren met
de 'Hottentotten'. Een jaar later werd deze Tweede
Khoikhoi-Nederlandse oorlog in het voordeel van
de VOC beslecht en de voordien onafhankelijke
stamhoofden van de Khoikhoi gereduceerd tot
'cliënten'.22
