Michiel de Ruyter, de grootste zeeheld uit de
vaderlandse geschiedenis
6
Aflevering 156 zomer 2007
Tobias van Gent
Dit jaar wordt met tal van festiviteiten aandacht geschonken aan het
vierhonderdste geboortejaar van Michiel Adriaanszoon de Ruyter. Dat er na
vier eeuwen de behoefte bestaat om stil te staan bij zijn verjaardag zegt
wat over zijn betekenis voor de Nederlandse geschiedenis. Deze bijdrage
beschrijft wat De Ruyter nu zo bijzonder maakt.
Het initiatief tot het De Ruyterjaar gaf ook aanleiding tot verschillende
negatieve reacties in de media. Dit bewijst eens te meer dat Nederland
tegenwoordig vaak een moeizame relatie onderhoudt met zijn helden, met
name als hun verdiensten op het militaire vlak liggen. In onze huidige
egalitaire samenleving wordt excelleren lang niet altijd op prijs gesteld. In
het doorgaans pacifistische Nederland met zijn gebrekkige militaire traditie
hoeven krijgskundige prestaties al helemaal niet op veel respect of
waardering te rekenen. Vergeleken met bijvoorbeeld de Engelse verering
van hun zeeheld Nelson steken de Nederlandse eerbetonen aan De Ruyter
dan ook zuinigjes af. Sterker nog, menigeen heeft in de laatste decennia
geprobeerd om hem te verguizen. Zo is De Ruyters naam in diskrediet
gebracht door hem in verband te brengen met de slavenhandel of door te
wijzen op zijn rol in de gewelddadige wijze van oorlogvoering op zee in de
zeventiende eeuw. In Nederland bestaat de onhebbelijke drang om helden
van hun voetstuk te willen halen.
Om een goed beeld over De Ruyter te kunnen vormen is het daarom
misschien beter te rade te gaan in het buitenland. Feit is dat hij zeer
bewonderd werd door zijn Europese tijdgenoten, bij zowel vriend als
vijand. De Franse koning Lodewijk XIV zei naar aanleiding van de
Nederlandse overwinning in de Vierdaagse Zeeslag (11-14 juni 1666) dat de
heer De Ruyter met hart en hoofd daden heeft verricht die mensenkracht
te boven gaan. Nadat de Nederlandse zeeheld in 1676 dodelijk was
verwond in de zeeslag bij de Etna tegen de Fransen liet de 'Zonnekoning'
uit respect een saluutschot uitbrengen toen het Nederlandse schip, dat het
lichaam van de Ruyter naar huis vervoerde, de Franse kust passeerde. Ook
buitenlandse historici geven hoog op over de kwaliteiten van De Ruyter. De
bekende Engelse hoogleraar Paul Kennedy noemt zijn optreden in de
Engelse Oorlogen briljant. Zijn landgenoot en collega Andrew Lambert
beschouwt De Ruyter als de grootste admiraal uit de zeventiende eeuw, die
uitblonk op alle terreinen van de maritieme bevelvoering: leiderschap,
tactiek en strategie. De Amerikaanse admiraal Alfred Mahan (1840-1914),
een van de meest invloedrijke maritieme strategen, schreef in zijn The
influence of seapower upon history, 1660-1873, dat men het erover eens is
dat De Ruyter de belangrijkste vlootvoogd van zijn tijd was.
Ook in objectieve zin kan worden vastgesteld dat De Ruyter uitblonk als
vlootvoogd. In de periode 1652-1676 voerde hij twaalf maal het bevel over
een vlooteskader in een grote zeeslag of amfibische operatie. Hiervan
