Spui, Kuiperspoort
Ook de ui - en dan bedoel ik hier de klank en niet de groente - zorgt wel eens voor problemen.
Waarom spreekt men heel dikwijls de ui als uu uit in het Zeeuws, maar in een aantal gevallen niet.
Voorbeelden zijn bijvoorbeeld de Kuiperspoort in Middelburg maar ook de naam van het dorp Spui
in de buurt van Terneuzen/Axel. Daar zijn verschillende redenen voor. Het beroep kuiper zal
wellicht wel gewoon als kuuper uitgesproken worden in Zeeland, maar eigennamen onttrekken zich
wel eens aan de normale taalevolutie. Ook als namen gegeven worden nadat een bepaalde
taalevolutie al voltooid is (de diftongering is al een paar honderd jaar oud) is de kans groot dat
eigennamen zich niet aanpassen aan bestaande of vroegere systemen. Dat kan het geval zijn bij
Kuiperspoort. Het feit dat Middelburg een stad is en men zich daar ook wil afzetten tegen het
plattere taaltje van het platteland rondom Middelburg, kan eveneens meespelen.
Bij Spui is er iets anders aan de hand. Die ui heeft immers niet dezelfde oorsprong als de ui die we
horen in pluim. De Nederlandse ui's vinden hun oorsprong immers in verschillende West-
Germaanse klanken. De woorden die in het grootste deel van Zeeland met een uu worden
uitgesproken zijn afkomstig van de West-Germaanse of iu. In het Middelnederlands bestond er
echter al een ui. Achteraf zijn daarmee de gediftongeerde West-Germaanse en iu samengevallen,
de zogenaamde ui^. Deze kwam slechts in een beperkt aantal woorden voor. Voorbeelden zijn
spuiten, lui, hui, fornuis en ook spui. Dat dit de naam van een dorp werd, is weer een andere
kwestie, maar de ui van Spui is dus in oorsprong niet dezelfde als de ui van muis of huis, en wordt
dan ook niet met uu uitgesproken. De woorden met een dergelijke ui zijn vrij wispelturig. Vaak zien
we dat een bepaald gebied een ei heeft, en een ander gebied een ui; denken we aan spei/spui en
leien/luien, bij de molen. Spuiten wordt echter vaak als spieëten gerealiseerd. Dezelfde ui vinden
we ook nog in kuieren. Als je het WZD erop naslaat, is duidelijk te zien dat deze ui vrijwel overal
als ui uitgesproken wordt.
Ik hoop jullie hiermee een antwoord te hebben gegeven op de vragen die me rechtstreeeks of
onrechtstreeks hebben bereikt..
Veronique De Tier
UIT DE REGIO'S
In het Dorpshuis van Biervliet is er op vrijdag 13 januari weer een vertelmiddag onder de naam
Winterversite. Het is voor de tweede keer, dat deze middag wordt georganiseerd. Vorig jaar was het
een groot succes. Aan het woord kwamen diverse vertellers/sters uit de streek met dialectverhalen.
Tussendoor werd er erwtensoep gegeten en was er accordeonmuziek. Iedereen was laaiend
enthousiast. Achter de microfoon komen dit jaar onder andere Pol van de Vijver uit IJzendijke en
Johan de Dreu uit Nisse. Pol is bekend als 'speaker' tijdens de jaarlijkse folkloristische dagen in
IJzendijke en Johan als verslaggever bij Mooi Zeeland.
De bijeenkomst begint om 17.00 uur en wordt afgesloten om 20.00 uur.
M'N STIKJE
De vorige keeren eb ik julder a verteld over dat durpje in t'oasten van deze provincie waer ak
geboren bin en de eerste 23 jaer van m'n leven e geweund.
K'wil je noe es vertellen over een paer figuren die a daer weunden en leefden mee d'r
eigenaordigheden en d'r streken.
50
