Het was in oorsprong dus een graanzolder, boven een andere kamer, maar later werd het ook
gebruikt voor bergplaats voor graan in het algemeen. Sommige informanten van het WZD wijzen
er zelfs expliciet op dat de piezel gelijkvloers is, in tegenstelling tot de graanzolder. De
betekenisverruiming ging nog verder, het kon ook wel eens een apart gebouwtje zijn, dat los van de
schuur stond. De Vlaamse vorm pezel is vermeld voor Zuiddorpe.
De naam piezel werd in Zeeland, onder andere op Walcheren, ook de naam voor een soort kast met
deuren en laden waarin kledij kon worden opgeborgen. Ook moet eertijds - zie daarvoor ook het
woordenlijstje van Kluit dat in een eerdere Nehalennia werd besproken - de uitdrukking gij hebt
de sleutel van de piezel gehad gebruikt zijn om aan te duiden dat iemand netjes aangekleed of
opgemaakt was.
In het WZD staat te lezen dat piezel de benaming is voor de 'grote legkast voor linnengoed en
kledingstukken; twee of vier deuren, bolpoten, in strenge rechte lijnen gebouwd; wel bekend',
gevolgd door de opmerking dat het meer een burgerwoord is dan een boerenwoord. Er wordt ook
nog een opmerking gegeven: de heer de Hullu had immers geschreven (Cadz. Landbouwer II, p. 52)
dat de piezel in de 18de eeuw vervangen werd door het kammenet en dat de piezel daarom naar de
zolder verhuisde en gebruikt werd om zijden spek, hammen en zakken meel op te bergen. Ook met
kammenet zijn trouwens uitdrukkingen bekend in dezelfde sfeer als de hierboven geciteerde
uitdrukking met piezel. Zo wordt voor iemand die het geld beheert wel eens gezegd zie eit de sloters
van 't kammenet, 'oor. Voor iemand die op zijn paasbest is, hoort men wel eens dat ie uut 't
kammenet estuukt is.
In de streek van Axel werd de naam ten slotte ook gegeven aan een vierkante, bonte kist waarin op
de dorsvloer het paardenvoeder werd bewaard.
Fooi, vooi
Eerder vroeg iemand me ook waar fooie, vooie voor 'rand van de schoorsteenmantel' vandaan komt.
Het woord voye komt al in het Middelnederlands voor als weg of pad, maar is in die betekenis niet
meer gebruikelijk. Het betekent ook - ook in Zeeland - 'omloop van een toren' Die betekenis was
eveneens al bekend in het Middelnederlands en nu nog gewestelijk in Vlaanderen, het zuidwesten
van Nederland en de Zaanstreek.
Naast andere betekenissen is het ook bekend als uitstekende rand van verschillende zaken. Vooi
voor de rand van de schoorsteenmantel bijvoorbeeld is bekend in het zuiden van Nederland en in
Vlaanderen. De uitstekende rand gaf ook aanleiding om het woord te gebruiken voor bijvoorbeeld
de klep van een pet of de rand van een hoed.
Ook in het Frans is voie bekend. Het is een afleiding van het Latijnse via.
Door de kerdoenze gaan
Nog een vraag betrof de uitdrukking door de kerdoenze gaan. Kerdoenze is niets anders dan een
kordon; de uitdrukking is in heel Zeeland bekend en wordt gebruikt als iemand een bestraffing krijgt
als hij de verliezer is in een spel; hij of zij moet dan door twee rijen kinderen door, die dan zoveel
mogelijk met hun vuisten op de rug van het kind slaan. Iets minder gewoon is de uitdrukking
iemand deu(r) de kerdons 'aelen/'aolen dat 'onder handen nemen' betekent. Er zijn ook nog wat
afgeleide betekenissen zoals 'veel kwaad spreken', 'ontslaan', en zelfs 'ontgroenen'.
De uitdrukking door de kordons moetenlopen is afkomstig uit het militaire jargon. Het was een
straf voor militairen. In navolging van dit militaire gebruik wordt het dus ook bij jongensspelen
toegepast, zoals hierboven beschreven is Het woord kordon is daarbij in de verschillende
dialecten op allerlei wijzen verbasterd, o.a. tot kar-, kerdon, kar-, kerdonsel, kardoes, kardoezel,
en - misschien niet in Zeeland - de verbinding door de kordons tot dirkiedons, kurkedons,
dirrekendons
49
