Sturkenboom heeft uitgebreid onderzoek verricht in met name het Zeeuws Archief en de Zeeuwse
Bibliotheek. Achterin haar boek heeft ze een naamlijst van alle achterhaalde leden van het
genootschap opgenomen (blz. 315-323). 'De elektrieke kus' bevat 70 tamelijk kleine en helaas
veelal slecht afgedrukte afbeeldingen, waarvan de herkomst of verblijfplaats niet steeds correct is
vermeld. De tekst bevat enkele feitelijke onjuistheden (bijvoorbeeld over het nieuwe havenkanaal
dat Middelburg met het Veerse Gat. i.e. de Oosterschelde. en niet met de Westerschelde verbond,
blz. 197, en over de schouwburg, blz. 207).
Deze kleine onvolkomenheden laten onverlet dat 'De elektrieke kus' een goed en goed geschreven
boek is. De auteur laat de zes hoofdstukken van haar 336 blz. tellende boek telkens beginnen met
romanachtige beschrijvingen van gebeurtenissen. Beschrijvingen die op de bronnen stoelen en er
voor zorgen dat je als lezer meteen 'in de materie zit'. Daarnaast is dit een belangwekkende
publicatie aangezien er uitgebreid ingegaan wordt op de rol van de vrouw in de kennisvergaring in
de achttiende en negentiende eeuw op het gebied der natuurkunde.
Corien Glaudemans, Om die wrake wille. Eigenrichting, veten en verzoening in laat-middeleeuws
Holland en Zeeland (Historische Vereniging Holland/Uitgeverij Verloren, Hilversum 2004). ISBN
90-70403-52-8, 415 blz., 33,-
Eerwraak, bloedwraak, (familie)veten, het zijn begrippen die wij in onze westerse samenleving niet
meer kenden, maar waarmee we sinds de komst van 'nieuwe Nederlanders' uit andere culturen
opnieuw geconfronteerd worden. Collega Corien Glaudemans gaat in de handelseditie van haar
proefschrift (waarop zij in 2003 aan de Rijksuniversiteit Leiden promoveerde) in op de vergelding
van geweldsmisdrijven in de late Middeleeuwen in de graafschappen Holland en Zeeland. Het
centrale gezichtspunt in deze studie is eigenrichting en vetenvoering. Dit thema wordt vanuit
verschillende invalshoeken benaderd, waarbij niet alleen de historische wetenschap, maar ook de
sociologie en antropologie worden benut. Na een inleiding, waarin stand van het onderzoek,
probleemstelling, bronnen en begrippen worden geschetst komen als voornaamste onderwerpen in
negen grote hoofdstukken, elk in kleine paragrafen onderverdeeld, het terugdringen van
adelsveten, de vergelding na doodslag en de daders alsmede de oplossingen van geweldsconflicten
aan de orde.
'Overal in West-Europa werd in de vroege en hoge Middeleeuwen vetenvoering als een
aanvaardbaar middel tot conflicthantering beschouwd. Niet alleen na doodslag werden veten
gevoerd, maar ook na vele andere geschillen. Na de negende eeuw is in het grootste deel van dit
gebied de groep vetenvoerenden beperkt tot edellieden.' (blz. 16). Later begon men die
adelsvetenvoering echter onacceptabel te vinden. Toch bleef dit een vorm van conflictbehandeling,
die vrijwel uitsluitend door edellieden werd toegepast. In de late Middeleeuwen was de essentie van
de adelsvete (in het Duitse taalgebied) niet zozeer wraakneming als wel genoegdoening. Boeren en
burgers mochten alleen wraak nemen na doodslag.
De auteur lardeert haar heldere en strak opgebouwde betoog met vele belangwekkende gegevens en
casussen. Zo bleek het een veelvoorkomende gewoonte in Holland om de rechterhand van een
gedode persoon af te hakken en deze mee te nemen naar de rechtbank. Glaudemans vond in de door
haar onderzochte rekeningen tussen ca. 1360 en ca. 1510 maar liefst 99 vermeldingen van afgehakte
handen ten behoeve van klaagprocedures. Op blz. 84 is een Dordts register opgenomen, waarin een
stadsklerk een afgehakte hand in de marge heeft getekend. De beschreven periode laat een
gewelddadige samenleving zien, waarin veel wapens in omloop waren. Men kende 'pothuven'
(ijzeren pothelmen), borstharnassen, messen, stokken met ijzeren punten, 'wappers' (stokken of
riemen met loden ballen) enz. Zodra de overheid een bepaald wapen verbood ontstond meteen een
nieuwe variant.
34
