nationale? Hoe komt het dat onze nationale beleving eigenlijk wegvalt? Komt dat doordat we te veel
identiteiten krijgen: we zijn Zeeuwen (of zelfs Zuid- of Noord-Bevelanders), we zijn Nederlanders
en we zijn ook nog eens Europeanen of zelfs wereldburgers. De toenemende globalisering heeft
duidelijk meer weerslag op het nationale gevoel dan op het regionale gevoel. Misschien is dat ook
wel zo met taal. Toenemende globalisering zorgt ervoor dat het Nederlands steeds meer in
concurrentie komt met het Engels. Zo dadelijk zal dr. Stroop hier het woord voeren. Heel Nederland
heeft zijn afscheid van de Universiteit van Amsterdam gemerkt, omdat hij en zijn boek Waar gaat
het Nederlands naartoe? in de media ruim aan bod kwamen. Spreken we binnenkort nog
Nederlands, en welk Nederlands, of praten we allemaal Engels over enkele decennia? Is de overheid
bang dat de standaardtaal tussen schip en wal valt, als er aandacht wordt geschonken aan de
streektaal? Ik neem aan dat het niet zo'n vaart zal lopen.
Maar goed, laten we nog even terugblikken op ons nationale gevoel. Als een land niet in oorlog is
moet het zijn nationale gevoel ontlenen aan zijn nationale symbolen: een land heeft grenzen, een
munteenheid, een vlag, een volkslied, een staatshoofd en een officiële taal (in enkele gevallen is
dat iets minder duidelijk, er zijn ook landen met twee of drie officiële talen) om het even eenvoudig
te stellen.
In de Europese ontwikkelingen van de laatste decennia vervagen de grenzen, het wordt steeds
gemakkelijker om in andere Europese landen te wonen of te werken, we streven vrij verkeer van
goederen enzovoort na binnen Europa, er zijn steeds minder douanes en je hoeft niet meer aan elke
grens je paspoort te tonen als je op reis gaat.
Een eigen munt hebben we ook niet meer, we moeten het nu stellen met de Euro, een Europese
munt. Omdat we toch nog een beetje van dat nationale gevoel willen koesteren, blijft één zijde van
de nieuwe munt nog verwijzen naar het land zelf. Maar nu vrijwel elke verzamelaar zijn collectie
uit de diverse landen heeft bijeengebracht, blijft er nauwelijks iemand over die nog de moeite doet
om even naar die kant van de munt te kijken. Nationale symbolen verliezen duidelijk hun kracht.
De Nederlandse vlag, wanneer wordt die nog gebruikt? Als versiering voor de haringkar als de
nieuwe haring er is! En hoeveel Nederlanders kennen nog het Nederlandse volkslied? Navraag bij
jongeren zou wel eens een teleurstellend resultaat kunnen opleveren.
En last but not least ons koningshuis? Veel woorden hoef ik daar niet aan te besteden. U weet net
als ik dat de leden van ons koningshuis tegenwoordig op dezelfde manier behandeld worden als om
het even welke tv-ster in dit land. De roddelbladen maken niet langer verschil tussen onze prinsen,
voetballers, zangers of andere meer of minder bekende Nederlanders. Hoe meer vuile was, hoe
liever! Het koningshuis lijkt als nationaal symbool haast van de sokkel te vallen.
Ja, hoor, we hebben het wel nog over ons nationale gevoel als 'Oranje' voetbalt. Maar de vraag is
of hier nog wel nationaal gevoel meespeelt, gaat het niet gewoon over voetbal zonder meer? Over
het willen winnen, en speelt het dan eigenlijk een rol of de Nederlandse voetbalploeg voetbalt of
een of andere Nederlandse ploeg? O.K., een beetje chauvinistisch mogen we wel zijn: we blijven
aanhangers van wat ons het meest nabij is. Als Nederland tegen een ander land voetbalt, is dat
natuurlijk in eerste instantie Nederland.
Het resultaat van het verdwijnen van nationale symbolen is dat andere culturele verbanden die
plaats innemen, we zoeken het in deze steeds groter wordende wereld dan ook weer dichter bij huis:
het bewustzijn dat die regionale verbondenheid teruggaat op honderden jaren historie kan daar een
rol in spelen. Het nationale gevoel is immers een stuk jonger: de nationale eenheidsstaat dateert pas
3
