DIALECTENDAG MIDDELBURG 23 MAART 2003
Margot van Baalen-Geijs
'Droöie Arjêên, ier mö je droöie,klienkt 't onder oans. 't Is 1980 en me zitte in Oöstenriek in een
skilift op weg naè de top van de berg en rondom oans is 't stikke diezig. In die tied goenge d'r nog
nie zo vee mensen op wintersport, en je verwacht dan da je wat in 't Duits of in 't Oostenrieks za
'ore, mè je verwacht gin Zeêuws. 'Die komme van Bossele,zei m 'n voader. Daènae klienkt 't: 'Is
't nog vdrre' over de berg.'Dat bin d'r vast uut Bruuverzekerden m'n voader oans.
Tiedens 't naèskiën faprès ski voe de kenners) kwaeme we mensen uüt Zeêland tegen. Je
moederstaele vang je natuurlijk geliek op en me rochte d'r mie an de proat. Ze bleke üut Bossele
en Bruu te kommen, oa op 'oanze' berg wiste skië en I van de mannen jittende Arjêên, De waereld
is kleine.
Het is een anekdote die al die jaren is blijven hangen. Ik was nog maar een meisje van 12 en was
diep onder de indruk van de kennis van mijn vader. Wij komen zelf uit Zuid-Beveland, en hij had
aan dat ene zinnetje 'is 't nog varre' (met een wat lijzig uitgesproken a) gehoord dat die mensen uit
Bminisse kwamen. Hij had ze aan hun taal herkend.
'Aan taal herkend' is tevens het onderwerp van de zevende Dialectendag van de Stichting
Nederlandse Dialecten die dit jaar in ons eigen Zeeland werd gehouden; in de schouwburg van
Middelburg! Een persoonlijke impressie....
De dag werd geopend door de Commissaris van de Koningin in Zeeland, de heer Van Gelder. Hij
is een groot voorstander van het behoud van het Zeeuws als cultureel erfgoed. En ondanks het feit
dat hij zelf de Zeeuwse taal niet machtig is, stak hij een warm pleidooi af voor het bevorderen van
het gebruik van onze eigen 'taele'. Of het Zeeuws straks ook daadwerkelijk als streektaal erkend
gaat worden kon hij ons niet vertellen. Was tijdens de Zeeuwse Dialectdag het kabinet nét gevallen,
nu is de oorlog in Irak nét uitgebroken. Het lijkt er op dat het niet zo mag zijn. Maar de aanhouder
wint! Niet voor niets is onze lijfspreuk: luctor et emergo.
Nu de dag officieel geopend is, stapt de Kerstman in hoogsteigen persoon het toneel op. Hij blijkt
niemand minder te zijn dan Johan Taeldeman, Een bevlogen spreker en coryfee op het gebied van
sjibbolets. Ik schaamde mij ervoor dat ik als linguïst het woord nog niet eerder had gehoord. Uit
zijn verhaal blijkt al snel de betekenis, maar ik heb het voor de lezers van Nehalennia nog eens
opgezocht. De betekenis van dit van oorsprong Hebreeuwse woord is: 'herkenningswoord of
wachtwoord, aan de uitspraak waarvan men vreemdelingen herkent'.
Een tot de verbeelding sprekend voorbeeld hierbij is het gebruik van de naam van de badplaats
'Scheveningen' tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit diende om de Duitstalige vijand te herkennen.
Taeldeman deelt de sjibbolets op in 4 categorieën: fonologische, lexicale, grammaticale en
gemengde sjibbolets. De fonologische (op het gebied van uitspraak) komen het meest voor. Je ziet
ze in rijmvorm, als zin, als korte opsomming van woorden of een combinatie van een bijvoeglijk en
een zelfstandig naamwoord. Zo wordt voor heel Zeeland door niet-Zeeuwen het zinnetje 'Kiek,
kiek, een kacheltje op de diek' gebruikt, worden de inwoners van Westkapelle getypeerd met: "oil
en boll en nog nie voll' en worden Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee aangeduid met
'het land van d'aoge baomen'. Dit zijn maar een paar voorbeelden uit het relaas van 'de kerstman'.
Ik bedenk mezelf dat als je deze man als professor hebt, je met plezier naar college gaat. In het
dialectboek 7 staat zijn verhaal op papier, maar dat haalt het niet bij de levende uitvoering.
25
