MIDDELBURG EN ZIJN ABDIJTOREN OP TEGELS
J.H. van den Berge
Toen in 1995 de gemeente Middelburg een tegeltableau met een voorstelling van de abdijtoren
kocht was er sprake van 'een voor de stad uiterst belangwekkende curiositeit'. Toch betreft het geen
unicum: dergelijke tableaus bevinden zich ook in de collecties van het Museum de Lakenhal te
Leiden, het Gemeente Museum te Den Haag, het tegelmuseum te Otterlo en bij een particulier in
Middelburg. Middelburg kocht een incompleet tableau, de eind achttiende eeuwse lofrand behoort
aan de bovenkant gesloten te zijn. Er ontbreken aan de bovenzijde twee tegels.
Tegeltableau van Middelburg
In het paleis Saldanhas da Junqueira te Lissabon bevinden zich in de lambrizering van de grote
salon acht monochroom blauwe tegeltableaus van grote Europese havensteden: naast een
opvallende afwezigheid van Amsterdam zijn dat Hamburg, Rotterdam, Antweipen, Londen,
Venetië, Constantinopel en, jawel, Middelburg! Het is aantrekkelijk al deze tableaus toe te schrijven
aan Nederlands bekendste maritieme tegelschilder, de Rotterdammer Comelis Pietersz. Boumeester
(circa 1652-1733). Meestal signeerde hij zijn tableaus met C.B.M, C.B. of C.Bovmeester in de
rechter onderhoek van het tableau of op de onderzijde van een op het water drijvend tonnetje. In het
paleis van Saldanhas onttrekt zich een eventuele signatuur aan ons gezichtsvermogen, doordat op
alle tableaus de uiterste tegelrijen zijn bedekt door een brede houten classicistische lijst,
aangebracht in het begin van de negentiende eeuw.
Het Middelburgse tegeltableau in Lissabon (afb. 1) is geschilderd naar een prent van Nicolaus
Visscher uit het Specvlvm Zelandice uit het midden van de 17de eeuw.1 Op het tableau zien wij
rechts de Oostkerk, voltooid in 1667 (Fokker 1857, Sijnke 1997), terwijl de octagonale Abdijtoren
nog zijn torenbekroning heeft van voor de brand van 1 augustus 1712. Het in Portugal aanwezige
afb. 1. De 'Gelukkigste
koopstad van geheel
Zeelant' naar een
prent van N. Visscher
uit het Speculum
Zelandiae. De schilder
van dit blauwe
tegeltableau uit het
paleis Saldanhas da
Junqueira te Lissabon
is Cornelis Pietersz.
Boumeester uit
Rotterdam. Centraal
de abdijtoren, geheel
links de toren van de
St. Jorisdoelen, rechts
de zojuist afgebouwde
Oostkerk. De
afbeelding werd
overgenomen uit
Simöes 1959.
iiintiCttr'UjM
8
