meeste van diens bezittingen. Zijn oudere broer Lodewijk, die al in 1346 hun vader was opgevolgd
als graaf van Blois, had al eerder afstand gedaan van zijn aanspraken op de aan Jan toegewezen
nalatenschap en heeft waarschijnlijk slechts kort als Jans voogd gefungeerd.33 Jan vestigde zich in
Nederland en verbleef meestal in Gouda of Schoonhoven. Hij voerde daar een grote staat die
uitgroeide tot een prachtlievend hof dat dat van de Hollandse graaf haast evenaarde.34 Hollestelle
heeft ook voorbeelden beschreven van Jans regelmatige bezoeken aan Tholen, waar dan in
gezelschap van de edelen uit zijn gevolg grote maaltijden moesten worden aangericht.35 Jan van
Blois trad, net als zijn grootvader, enkele malen op als plaatsvervanger van de graaf in Holland en
Zeeland, maar in de tijd van de ruwaard en latere graaf van Holland, hertog Albrecht van Beieren,
kwam aan die gewoonte een einde. Mogelijk was Jan in die functie toch wat minder solide (en
zuinig) dan Jan van Beaumont was geweest.
Ook Jan van Blois was de Franse ridderidealen toegedaan en als lid van de Duitse Orde is hij enkele
malen op kruistocht uitgetrokken naar Pruisen om daar, na het doodslaan van een aantal Littouwse
heidenen, een paar jonge schildknapen (waaronder zijn jongere broer Guy) tijdens luisterrijke
feesten tot ridder te kunnen laten slaan.36
In 1372 had hij bij zijn concubine, Sofia van Dalem, al twee zonen toen hij zich plotseling in een
avontuur stortte dat hem slecht zou bekomen. Hij trouwde in dat jaar met Mathilde van Gelre, een
al wat oudere weduwe die aanspraak maakte op het hertogdom Gelre toen dat na het overlijden van
haar twee halfbroers, Reinoud en Eduard, geen rechtstreekse opvolger meer had. Met dat huwelijk
stortte Jan zich echter in een geldverslindende successie-oorlog met de man van Mathildes jongere
zuster Maria, graaf Willem van Gulik. In die confrontatie bleek al gauw dat Jan zich maar korte tijd
hertog van Gelre zou kunnen noemen omdat zijn tegenstander betere papieren had, vooral omdat
Maria van Gelre een volwassen zoon had die als candidaat-opvolger de steun verwierf van hertog
Albrecht.
In 1377 kwam een regeling tot stand waarbij de Van Guliks definitief in het bezit kwamen van de
Gelderse hertogskroon. Alleen dank zij het feit dat hij inmiddels ook zijn oudere broer Lodewijk
was opgevolgd als graaf van Blois, slaagde Jan erin de door de oorlog veroorzaakte zware financiële
aderlating te boven te komen.37 Korte tijd later, in 1381, overleed hij in Gouda op ongeveer
veertigjarige leeftijd.
Hij heeft, op eigen naam en dus blijkbaar gemachtigd door de graaf van Holland en Zeeland, aan
Tholen in een viertal oorkonden voorschriften, 'handvesten en keuren' gegeven, waarvan de eerste
en belangrijkste die van 7 december 1366 is.38 Ondanks dat daarin het woord 'stad' niet voorkomt,
maar sprake is van 'onsen lande van der Tholen', is deze toch altijd beschouwd als de
stadsrechtoorkonde van Tholen. Van de zestig artikelen die de oorkonde telt, bevatten er
weliswaar meer dan 45 alleen maar geboden en verboden voor de inwoners, maar vooral uit artikel
54 wordt toch wel duidelijk dat er een belangrijke verzelfstandiging van het plaatselijk bestuur in
wordt bevestigd, namelijk: 'Soe sal die Balyu bij Scepenen die Burgemeesters maken alle jaere; en
die Balyu sal metten Scepenen en de Burgemeesters den excijs verhueren; ende dat van den excijse
komt sal bliven in der poert orbaer; ende daer rekeninge of te doen met gelde of met pande, voor
Balyu en Scepenen, of wie wij daertoe setten.' Pas in een latere oorkonde van 7 juni 1380, waarin
alle 'poorters' het recht krijgen (mee)stoven te 'setten' wordt Tholen expliciet aangeduid als 'onse
stede van Tholen' ,39
Volledigheidshalve vermeld ik hier ook nog de andere twee door Jan van Blois voor Tholen
uitgevaardigde oorkonden, namelijk die uit 1373 waarin Tholen vergunning krijgt om de (naar zijn
concubine genoemde) Dalempolder in te dijken en die uit 1378 of 1379 met regelgeving voor de
lokale rechtsspraak en de instelling van een jaarlijke 'vrije jaermarct des maendagen voor Sint Jan',
voor 8 dagen lang.40
20
