buitengewoon lid, hoewel het niet erg waarschijnlijk is dat hij de vergaderingen regelmatig bezocht
ten tijde van het Christen-Zanggenootschap (1802-1807).21 De link is echter hiermee wel gelegd, en
dat Van Deinse contact met Den Haag heeft onderhouden, ligt voor de hand.
Vergelijkingen
Als de teksten van de Haagse, Leidse en Middelburgse versies van De Hemelvaart vergelijkbaar of
identiek zijn. hebben we dan met een incident te maken, of kwam dit vaker voor? Sluitende
uitspraken hieromtrent zijn niet licht gedaan.
Uit voorlopig onderzoek blijkt echter dat het overnemen en bewerken van cantateteksten wel met
enige regelmaat voorkwam. Uitgaande van de genoemde cantates van Van Alphen valt het volgende
overzicht samen te stellen.
Titel Proeve
Titel bewerking
Jaar
Zanggenootschap
uitvoering
Golgotha
idem
1802
Christen-Zanggenootschap
Gethsemané
Gethsemané
1802
Christen-Zanggenootschap
Het Lijden des Heilands
1804
De Harmonie
Het Lijden
1806
Chri sten-Zanggenootschap
Gethsemané
1813
Tot Meerder Oefening
De Hemelvaart
idem
1803/'04
Christen-Zanggenootschap
idem
1805
Leids koor zonder naam
idem
1807
'De Eensgezindheid'
De Hoope der Zaligheid
idem
1810
Tot Hoger Doel23
idem
1816
'De Eensgezindheid'
Door vergelijking van de teksten bij bovenstaande cantates valt te constateren, dat de wijzen van
bewerking zeer uiteen liepen. Bij de cantate Golgotha bijvoorbeeld, oorspronkelijk uit de Proeve
van liederen en gezangen, gaat het voornamelijk om een verandering van volgorde. Liederen en
zelfs strofeseries werden anders gerangschikt ten behoeve van de structuur die uit solo-, ensemble,
en koorgedeeltes bestaat. De verschillende incarnaties van Gethsemané geven een nog gevarieerder
beeld. Uitgaande van de eerste versie in de Proeve van liederen en gezangen, staat de versie van
Gethsemané uit 1802 gemaakt voor het Christen-Zanggenootschap, dicht bij de bron. Deze cantate
begint met een voorzang, ook genomen uit de Proeve van liederen en gezangennamelijk nummer
37. Dan volgt de tekst van Gethsemané zoals deze in de Proeve voorkomt, met uitzondering van het
tweede lied. In Het Lijden uit 1806 komen gedeeltes voor uit Gethsemané (nogmaals, de tekst uit
de Proeve), nu anders gerangschikt. Hieraan zijn toegevoegd grote delen uit Golgotha. Een cantate
vervaardigd voor het Haagse zanggenootschap 'De Harmonie' laat een bewerking zien van een
geheel andere aard.24 Wat de opzet betreft doet Het Lijden des Heilands ons denken aan de oratoria
van Georg Friedrich Handel (1685-1750). Op een soortgelijke manier staan hier koraal- en
samenzanggedeelten naast dramatische scènes. Hierbij worden bijbelse figuren ten tonele gevoerd
op een manier die een opera uit de late barok niet zou misstaan. De teksten van Van Alphen die
hierin voorkomen, zijn eveneens afkomstig uit de Proeve van liederen en gezangen. De overige zijn
van nog onbekende herkomst.
Ondanks de verschillende vrijheden die men nam in bovenstaande voorbeelden met betrekking tot
volgorde en combinatie, werden de liederen en gezangen van Hiëronymus van Alphen wel letterlijk
overgenomen bij de verwerking tot cantates. In het geval van 'De Eensgezindheid' en zijn cantate
ter gelegenheid van Hemelvaart zien we een andere methode. Dit werk is noch geheel gebaseerd op
15
