DE RIJKDOM VAN HET ZEEUWS
Opgedragen aan mevrouw Anne Fré van de Zande-Vleugels Schutter bij haar
aftreden als voorzitter van de Zeeuwsche Vereeniging (Spreuken 31: 10-31)
J.B. Berns*
Het verschijnen van een nieuwe af
levering van Nehalennia is iedere
keer weer een spannende gebeurte
nis. De rubriek 'Beantwoording vra
genlijst', sedert nr. 38, najaar 1980,
in vakkundige handen van dr. Nienke
Bakker (die zich bescheiden N.B.
noemt), is echt 'voer voor dialect
onderzoekers'. Het is een ware schat
kist gevuld met Zeeuwse taalschatten,
die telkens weer laat zien hoe groot
de rijkdom van het Zeeuws is. Deze
rubriek laat zich lezen als een ro
man, die bij tijd en wijle heel span
nend is, omdat er taalkundige ver
schijnselen aan de orde komen en
woorden en vooral ook betekenisont
wikkelingen waarvan je daarvoor nooit
gehoord had en waarvan je soms het
bestaan niet eens vermoedde.
Je kunt zo'n rubriek op verschillende
manieren lezen. Een dialectspreker
heeft dikwijls de neiging om vooral
de bevestiging van zijn eigen dialect
te willen zien, soms is hij verbaasd
en aangenaam verrast dat 'zijn' woord
of 'zijn' woordbetekenis ook elders
bekend is, soms ook is hij juist te
leurgesteld want daardoor zou zijn
dialect niet meer zo uniek zijn. Je
kunt ook van enige afstand naar deze
dingen kijken en proberen na te gaan
hoe bijzonder een bepaald verschijn
sel is, bijvoorbeeld binnen het ge
heel van de Nederlandse dialecten.
Graag wil ik met u een aantal Zeeuwse
taalschatten bespreken, zoals die te
vinden zijn in Nehalennia 84 (herfst
1991) en 94 (zomer 1993).
De jaarlijkse Zeeuwse Dialectdag mo
gen we wel als een verzetje beschou
wen. Er zijn maar een paar mensen
die er moeten werken, de zaal is hier
toch voor het vermaak. Welnu: voor
'zijn tijd aangenaam doorbrengen' en
'tijdverdrijf zoeken' kent u een aan
tal interessante woorden (Nehalennia
84, vraag B)
Divendêêre(n)
divendêêre(n) diverdêêre(n) verdi-
vendêêre(n), verdiverdêére(n)ver-
diventêêre(n)verdiverzêêre(n)Het
woordenboek geeft deze werkwoorden
niet, wel zelfstandige naamwoorden
die erbij horen: divendaosie,'verzetje,
afleiding' (Zuid-Beveland, Tholen,
Schouwen-DuivelandGoereeGoederee
de), dive(r)tissie, 'verzetje, vermaak'
(ook Goeree: Goedereede) en verdiven-
daosie, 'verzetje, pretje, vertier'
(Walcheren, Zuid-Beveland, Z.-Vlaan
deren west, Overflakkee, Schouwen-
Duiveland en Goeree). Naast verdi-
vendaosie komt een variant verdi-
vendaosje voor. De vorm op Over
flakkee is verdivendaosje en Schou
wen-Duiveland en Goeree hebben zo
wel verdivendaosie als verdivendaosje.
We hoeven voor de herkomst van dit
woord niet ver van huis te gaan. Het
is een algemeen bekend feit dat er
veel Franse woorden in het Zeeuws
zijn gekomen (vooral via de Vlaamse
zuiderburen). De hele groep van di-
verdaosie tot verdivendaosie hangt
samen met het Franse werkwoord di-
vertir, waarvan divertissement (mu
ziekterm divertissemento) is afgeleid;
de betekenis 'vermaak, vertier' en
'zich vermaken, zich ontspannen' komt
sedert 1633 in het Frans voor. Het
betreft hier dus jonge leenwoorden.
In Nehalennia worden ook nog zelf
standige naamwoorden gegeven:
diver/diwetiesie (Walcheren), blij
kens het Woordenboek der Zeeuwse
Dialecten (WZD) alleen bekend in
Goedereede, differendaosje (Goeree-
Overflakkee)tot nu toe onbekend,
verdievendaosie-daosje, daosie
(Zuid-Beveland en Goeree-Overflak-
kee), was bekend en verdieverdasje
(Zuid-Beveland: 's-Heer Arendskerke)
is een nieuwe vormDe vraag naar
het bestaan van de vorm en de bete
kenis van het werkwoord divertizêê-
re(n), dat het dichtste bij het Franse
11
