ARCHEOLOGIE ONDER WATER
Arent D. Vos
Op een dag als deze, georganiseerd door de Werkgroep Historie en Ar
cheologie van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, met
als thema 'Archeologie in Zeeland', verwacht u van een spreker over
archeologie onder water natuurlijk een bijdrage over archeologie in Zeeuwse
wateren. Wat dat betreft moet ik u helaas enigszins teleurstellen, want er
is op dit moment nog niet zoveel te vertellen over (grootscheeps) ar
cheologisch onderzoek op de Zeeuwse zeebodem. In het navolgende zal ik
eerst proberen enkele redenen voor dit feit aan te wijzen. Daarna zal ik
zeer beknopt de twee grote onderzoeken presenteren, waaraan de Afdeling
Archeologie Onderwater (AAO) al enige jaren de handen vol heeft. Al
doende krijgt u enig inzicht in de ontwikkelingen en de stand van zaken in
de Nederlandse onderwater- en scheepsarcheologie. Gelukkig is het niet
zo, dat Zeeland in het plaatje helemaal niet naar voren komt.
Ik zie ruwweg drie redenen voor het feit, dat in Zeeland nog niet zoveel
aandacht aan de archeologie onder water is geschonken.
- Ten eerste is deze tak van de archeologische wetenschap in Nederland
nog maar heel jong, terwijl de beschikbare middelen gering zijn en het
werk onderwater zeer arbeidsintensief is.
- Ten tweede is Zeeland sinds het begin van onze jaartelling nogal aan
morfologische veranderingen onderhevig geweest. Zo is een groot deel van
de huidige zeearmen ontstaan door sterke erosie, die waarschijnlijk veel
van de oudere archeologische monumenten heeft weggevaagd.
- Ten derde is er, zeker vergeleken met het noorden van Nederland,
weinig lokale aktiviteit, die te onderzoeken vindplaatsen aandraagt.
Ik zal deze drie punten nader met u uitwerken.
Waarschijnlijk de belangrijkste reden voor schaarsheid tot nog toe in Zee
land van grootschalig archeologisch onderzoek onder water is gelegen in de
jonge leeftijd van deze tak van archeologie. Niet alleen in Nederland wordt
archeologie pas sinds kort onder water bedreven, ook mondiaal is dat het
geval. Pas door technische ontwikkelingen in Frankrijk tijdens de Tweede
Wereldoorlog werd het voor mensen mogelijk om zich vrijelijk onder het
wateroppervlak te begeven. Vanaf die tijd werden in de Middellandse Zee
in toenemende mate historisch interessante scheepswrakken aangetroffen,
waaronder heel wat uit de Griekse en Romeinse Oudheid. Het duurde
echter tot de jaren zestig eer werd ingezien en aangetoond, dat
archeologisch onderzoek op de zeebodem aan dezelfde hoge wetenschap
pelijke eisen moest en kon voldoen als archeologisch onderzoek op het
land.
De koude, donkere en aan getijdenstromingen onderhevige Nederlandse
wateren waren veel minder uitnodigend om in te duiken dan het heldere
Middellandse-ZeewaterHet duurde hier dan ook tot de jaren zeventig eer
de duiksport vaste grond onder de voeten kreeg. Een groeiend aantal
sportduikers kwam sinds die tijd in toenemende mate zaken van archeo
logische waarde op de zeebodem tegen. Vooral diegenen met nautische
kennis en de beschikking over eigen schepen vonden veel. Ik noem als
voorbeelden van aan te treffen zaken: prehistorische nederzettingen,
49
