TS
te kunnen bezingen.
Hij heeft de stof helder inge
deeld naar materiaalsoort, met
als
le thema herkomst der materi
alen, handelsvorm en
inkoopprijzen, kwali
teit en keuring, wij
ze van in- en verkoop
2e thema het geven van begro
tingen van kosten
voor het maken van
bouwkundige construc
ties per eenheid van
maat
Hiernaast komen nog losse aan
tekeningen voor over duurzaam
heid en kwaliteit of over het
toezicht houden op de uitvoe
ring van werken. De in de ver
handeling voorkomende stof is
steeds terug te voeren op prak
tijkgevallen van Bommenee.
Het voorkomen van hoofdstuk 1
over het beproeven van geschut
en over de klokken in een
"bouwkundeboek" kan op deze
manier verklaard worden.
Omstreeks 1736 heeft hij te ma
ken gehad met de vernieuwing
van het carillon te Veere en
met de klokken van Brouwers
haven en zijdelings met de
klokken van Zierikzee. En
uiteraard heeft hij te maken
gehad met de luiklok te Veere.
In zijn hoedanigheid van stads—
fabriek is hij ook betrokken
geweest bij de leverantie van
de stadskanonnen, die ter
plaatse uiteraard beproefd
moesten worden.
Expliciete aantekeningen heb ik
hier niet over gevonden, maar
in 1744 is de stad Veere van
nieuwe fortificaties voorzien
en toen zullen ook wel nieuwe
kanonnen aangevoerd zijn. Ove
rigens verklaart deze activi
teit ook het voorkomen van be
grotingen voor borstweringen in
hoofdstuk 7.
De indruk bestaat dat Bommenee
de verhandeling heeft samenge
steld met voorhanden zijnde
lijsten die hij reeds tijdens
zijn loopbaan heeft gebruikt en
waarop hij ook andere notities
heeft gezet van voorvallen die
hij waard vond te onthouden.
Ik wil hierbij wijzen op het
voorkomen van een lijst geti
teld:
"Prijs van materialen en enige
verdere observatiën dienstig
tot 't calculeeren van te maken
werken". Het stuk komt voor in
een pak afkomstig van één der
directeuren der fortificatiën.
Na de ordening der stukken is
hij begonnen met het aanelkaar
schrijven van de teksten tot
een meer consistent geheel en
met het aanvullen van de tekst
met ervaringen en wetenswaai
digheden die hij ook nodig vond
te vermelden. Al schrijvende
veranderde de intentie. Behalve
het geven van feitelijke infoi
matie wilde hij ook zijn in
zichten in het bouwvak vastge
legd zien. Deze moesten met
praktijk voorbeelden worden on
derbouwd. Voorts voldeden de
bestaande lijsten niet meer om
dat met name de daarop voorko
mende losse noities niet meer
pasten in de lay out van de
tekst
Al met al begon hij opnieuw,
waarbij mogelijkerwijs stukken
tekst met papier en al uit het
eerst geschreven exemplaar zijn
gelicht, waardoor dit een ge
plunderd exemmplaar werd.
Alleen de oude lijsten bleven
oveidie zullen in het gebruik
wel vuil en groezelig geworden
zijn. De lijsten werden overge
schreven en de daarop voorko
mende notities werden op een
logischer plaats in het verhaal
gezet of vervielen omdat ze
niet meer van toepassing waren.
Voorts werden de zinnen van de
tekst beter lopend gemaakt,tei
wijl in voorkomende gevallen
stukken tekst van plaats vei
wisselden. Dit net exemplaar is
