Het waren jonge predikanten van wie het protest kwam
en dat leidde in 1834 tot de eerste Afscheiding te
Ulrum in Groningen door Ds. Hendrik de Cock en zijn
gemeente,al spoedig gevolgd door Ds. H.P„Scholte van
Doeveren in Noord-Brabant.
In Zeeland had het daarvoor al geritseld,met name in
Axel,waar J.W.Vijgeboom in 1822 de Herstelde Kerk
van Christus stichtte.
Daadwerkelijke afscheidingen vonden in Zeeland eerst
plaats in 1835.
Het element van de Nadere Reformatie mag men te dien
aanzien zeker niet onderschatten,maar men mag het,
zoals in het verleden wel gebeurde,ook niet overschat
ten.
De beoordeling van de Afscheiding vanuit maatschappe
lijk oogpunt heeft nog maar nauwelijks plaatsgevonden.
Wat Zeeland betreft is er op dit moment slechts één
studie gedaan,nl. naar de Afscheiding te Goes.
De conclusie van de schrijver, A.Kort,isdat de
Afscheiding te Goes een religieus conflict was met
onmiskenbare sociale aspecten,die te Goes sterk op
de voorgrond traden.De onderste laag van de bevolking
en de kleine middenstanders waren het die de Hervormde
Kerk verlieten..Het zal in steden als Middelburg,
Vlissingen en Zierikzee niet anders zijn geweest.
Nu is het verleidelijk de Afscheiding geheel vanuit
een maatschappelijke visie te beoordelen,daarbij de
conclusie trekkend,dat het dus de "have-nots" uit die
tijd zijn geweest,die een stukje emancipatie ten beste
gaven,maar zo simpel ligt de zaak nu ook weer niet.
Kort doet dat al niet in zijn studie - de Afscheiding
is een religieus conflict - maar bovendien lag de
situatie in de kleine dorpen vaak geheel anders.
Daar waren het de grote boeren,die de Hervormde Kerk
vaarwel zeiden.
Jannis van de Luyster uit Borssele, Stoffel Mol uit
3
