wordt, wanneer het in de korf wil komen babbelt om alles uit te leggen aan de moeder, die
begrijpend toehoort, soms als een echte kleuter.(109) Ongeremd en spontaan zijn tevens de
dreumessen, die bij de buren op bezoek gaan en daar alles vertellen wat vadertje en
moedertje doen. De buren halen hen graag aan.(110)
Niet overal wordt het kroost door moeders weggejaagd.fl 11) Er zijn kinderen, die een boekje
met prentjes mogen bekijken. (112) Popjes, die aan- en uitgekleed worden of "gebild"
worden, een pak op hun billen van de kleintjes krijgen zijn ook in huis geliefd
speelgoed.! 1 13) De uitdrukking, dat een "verbrand" kind het vuur vreest zou erop kunnen
duiden dat óók zeer jonge kinderen tot verdriet van hun moeder, die door deze euveldaad
voor gast of heer des huizes niet meer voor een aangename temperatuur kan zorgen, met een
tang het vuur in de haard als een amusant spel graag kapot maakten.(l 14)
Plezier moeten ook ongetwijfeld de kinderen in huisdieren hebben gehad. Parmantige
hondjes als "Leeuwtje" zullen niet alleen voor volwassenen aanhankelijk geweest zijn.(115)
Jongens maakten kennelijk graag jonge duiven tam.( 116)Verdriet is er.wanneer een vogel uit
zijn kooitje ontsnapt.(l 17) Buiten tegen het dak zorgt men voor potten, die als nestjes dienst
kunnen doen.(118)
Aan genegenheid voor kinderen, die mede tot uitdrukking gebracht wordt in een nachtkus
ontbreekt het niet.(l 19) Tegen de achtergrond van het hiervoor geschetste vrij genoegelijke
kinderleven zal men Cats' opmerkingen moeten zien dat men bij straf een kind alleen maar
in alle rust op de billen mag slaan en het niet in drift mag raken, waar men het maar raken
kan.(120) Het zou iets goeds bederven. Verkeerd is het volgens Cats' eveneens dat moeders
hun kinderen geheel en al ongemoeid laten en hen in alles hun gang laten gaan. Het geeft
nare karakters. Ook kinderen onder de zeven jaar hebben een scherp toeziend oog
nodig.(121)
Het ten tonele voeren van een spook, een "bulle-man" of een angstaanjagend beest, die zich
ergens in huis zouden bevinden, om kinderen stil te krijgen verstoort al evenzeer de blijheid
van een kind. Het is bang om alleen door het huis te gaan.(122) Wat de oudere kinderen
betreft moet men boeken met spookgeschiedenissen weren. De God van het hemelrijk en
niet de duivel of duivelse uitvindingen moet men leren vrezen.(123) Vaders, die de neiging
hebben veel te drinken dienen te bedenken dat zij daarmee veel op het spel zetten. Als een
lelijk spook pijnigen zij ook de ziel van het kind.( 124)
Voor ieder lid van het gezin heeft Cats wel een goede raad. Ideaal-beeld is daarbij het
harmonieuse gezin, dat ook in de practijk van het zeventiende eeuwse leven voorkwam. Een
louter negatieve benadering is er bij Cats niet. Op een realistische manier en opbouwend
gaat hij te werk.
CATS' VERDIENSTEN
Summier en op zakelijke wijze tekent ons Jan Jacobsz. Schipper, de uitgever van Cats'
complete oeuvre, de verdiensten van zijn populaire dichter. Heel in het kort treft men in zijn
beschouwing in dichtvorm iets vertolkt van de zeventiende eeuwse opvattingen over de eisen,
die men in die tijd aan schrijvers en dichters meende te moeten stellen.
Een aanbeveling is ongetwijfeld de maatschappelijke status van Cats: Ridder, Stadthouder
van Leenen, Groot-Zegelbewaerder der Ed. Heeren Staten van Hollandt en West-Vrieslandt,
&c. Belangrijk is tevens dat hij daarbij nog een hoog geleerd man is die door afwisseling en
goed gekozen onderwerpen de lust tot het lezen van gedichten weer wist op te wekken. Zeer
apart en buitengewoon populair is naar het oordeel van Schipper het werk over het
huwelijk, dat door duizenden gelezen werd en wordt. Wie iets over het leven, over de
levenstrap wil weten en wijsheid hoog acht dient naar zijn oprechte overtuiging bij Cats te
rade te gaan. Grote waardering is er bij hem vooral ook voor zijn godsdienstige werken.(125)
Als verdienste rekent Schipper het Cats ook toe dat duizenden zijn werk lezen. Het betekent
dat de dichter een groter publiek bereikte dan de vrij kleine kring van mensen voor wie hij
eigenlijk schreef of wier problemen hij behandelde. Op een wonderlijke manier zien wij Cats
de barrières van verschil in stand enigszins slechten. De lessen in wellevendheid voor de
59
