ook meisjes plezier hebben in musiceren en zingen.(90) Eerst tijdens het huwelijk raken de
zeer gewaardeerde luit en clavecimbel op de achtergrond.(91)
Zijde, fluweel, wol en sajet verschaffen jongelui van beiderlei kunne eveneens vreugdevolle
momenten. Een eigenhandig gemaakte kraag, een dito "neus-doek", die met kant afgewerkt
is, borduurwerk of een op het raam vervaardigd kleed, waarop twee namen voorkomen van
eigen hand zijn geliefde presentjes van meisjes aan jongens.(92)
Advies van Cats is in feite dat bovengenoemde practische ontspanning aangevuld wordt met
een soort huishoudschool. Moeder en vrouw zijn leert men. Als vrijster dient de moeder haar
dochter vertrouwd te maken met de geheimen van de keuken. Verachting is daarbij niet op
zijn plaats. Vrouwen van aanzien schaamden zich niet om zelf iets smakelijks in een pan te
bakken.(93) Bedacht moet worden dat niemand de kunst van het koken van de ene dag op
de andere leerde: "het komt van langer handt en niet op eenen dagh.(94)
Buitenshuis op de markt dient men in de jeugd al te leren hoe men verstandig inkopen doet.
Aan boekenwijsheid heeft men op dit terrein niets. Wat wel en wat maar beter niet gekocht
kan worden tijdens de markt-gang leert men slechts van iemand met veel ervaring in de
practijk.(95)
Al werkend zelf een huis bestieren, met overleg zelf voor geval van ziekten en ongelukken
een huisapotheek inrichten en zorg dragen voor een goede sfeer acht Cats een belangrijke
taak voor de vrouw.(96) Bijzondere appreciatie is er voor de intellectuele en artistieke gaven
van Anna Maria Schurman op het gebied van vreemde talen, letterkunde, schilderen,
tekenen en muziek.(97) Naar het schijnt is zij evenwel te zeer een "wonderkind" geweest om
andere meisjes, maar ook jongens tot een voorbeeld te zijn. A-artistiek, dom en enkel maar
geschikt voor huishoudelijke taken zijn meisjes en vrouwen naar het oordeel van Cats zeker
niet.
Genoegens, ongenoegens en air van de jonge juffers alsmede hun plaats in het huisgezin zijn
duidelijk. Sterk zijn zij aan huis gebonden. Groter vrijheid en bewegelijkheid hadden
waarschijnlijk de wat jongere broers en zussen.
De opvallend prachtige kledij, waar Cats melding van maakt vormde bij hen ongetwijfeld
een belemmering bij het spelen.(98) De mode-popjes in het klein, Cats' "ondergeblevene
quele-balcxkens". hollen niet onbezorgd naar buiten zoals de andere kinderen.(99) Zeer de
vraag is het echter of men bij een passage als "men hoort de trommel slaen, men siet de
kinders dansen" bij de beschrijving van de gekranste gilde-os, die feestelijk door de stad
gevoerd wordt of bij het tafereeltje van twee kleine vechtende jongens, die door een strenge
vader uit elkaar gehaald worden niet mag denken aan kinderen uit de rijkste huizen.(lOO)
De meeste van hen hadden de straat vermoedelijk ook wel als speelterrein. Van algemene
aard is althans de opmerking dat kinderen veeltijds tot spelen zijn genegen er er vóór het
vallen van de avond niet aan denken om naar huis te komen.(lOl) De raad om kinderen
spelenderwijs latijn bij te brengen verschaft nog meer zekerheid, dat lang niet elk kind van
voorname ouders een armzalig mode-popje was. Onder het hoepelen en bij het bollen in het
veld moet het onderricht plaats hebben.(102) Zoals Cats zelf spelen deze kinderen gewoon
buiten. (103) Het heeft iets goeds.(104)
Vrij liefelijk zijn over het algemeen de indrukken van Cats over de allerkleinsten in het
gezin. Er is genegenheid en zorg. Bij het foei-lelijke echtpaar, dat een wonderschone baby
krijgt en in het huisgezin, waar de moeder absolute stilte voor haar zuigeling eist en geen
vlieg in huis mag Komen is men geheel en al voorbereid op de komst van de baby. Aan
hygiene wordt veel aandacht besteed.(105)
Verwonderd kan Cats toezien hoe een kind, dat onbedaarlijk schreit en door anderen met
strelen niet tot rust te krijgen is bij de moeder op schoot meteen kalmeert en in een zoete
slaap valt.(106) Onopgemerkt blijft het hem niet hoe een bezorgde moeder, die nachten
achtereen bijna niet heeft geslapen vanwege aanhoudend huilen van het kind bij een enkel
lachje van de baby alle moeite en zorg dadelijk vergeet.(107) Uit het gezegde dat men een
kind wel wat te veel kan wiegen, zou men kunnen afleiden dat babies in bepaalde gevallen
op een enigszins ongezonde manier zelfs wat al te veel in de belangstelling stonden.(108).
Andere beelden sluiten hierbij aan. Het "weelde-kind", dat al spelend bij een korf vol kleine
bijen terecht komt, en met zijn boogje op de beestjes gaat schieten, maar eerst gestoken
58
